شوراها در مسیر توسعه سیاسی و حکمرانی مطلوب

محمود رضا کبیری یگانه *  تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی نهادی به نام انجمن شهر به مشابه آنچه امروز به عنوان شوراهای اسلامی شهر و روستا خوانده می شوند، وجود داشتند اما با تدقیق و بررسی نحوه تشکیل، نحوه انتخاب اعضا و کارکرد آن تفاوت آن با نهادهای دموکراتیک فعلی به راحتی شناخته می شود. تنها مروری بر دو انتخابات اخیر در شورای شهر تهران نشان می دهد هر بار نظر و خواست مردم تا چه اندازه می تواند در ترکیب و گرایش سیاسی اعضای شورا و مدیریت شهری موثر باشد، نکته ای که در دوران رژیم گذشته به چشم نمی آمد و انتخابات فرمایشی و غیرواقعی ترکیبی معمولا گزینشی، غیرمردمی و ثابت را برای انجمن شهر و روستا مشخص می کردند.

از این رو تشکیل شوراها را باید در ادامه تعمیق و تقویت دموکراسی و افزایش نقش مردم در اداره حکومت به شمار آورد، گرچه در فرایند تصویب و تشکیل شوراها چالش ها و مسائلی وجود داشت که می توان امیدوار بود به مرور زمان و آسیب شناسی آن به شرایط مطلوب رسید، یکی از چالش های تشکیل شوراها این بود که نهاد شورا رد قیاس با سایر ارکان و نهادهای مورد اشاره در قانون اساسی به دلایل مختلف با دو دهه تاخیر به مرحله اجرا رسید، از این رو بسیاری از ماموریت ها، اختیارات و شرح وظایف نهاد شورا پیش از تشکیل این نهاد در میان سایر نهادها و ارکان اداره کشور تقسیم شده بود، موضوعی که باعث شده، مدیریت شهری برخواسته از دل شوراها، از مدیریت یکپارچه شهری فاصله داشته باشد و به عنوان یک مطالبه مهم جامعه شورایی در دو دهه گذشته از نهادهای بالادستی پیگیری شود.

به عنوان فردی که تجربه حضور در عرصه مدیریت شهری و شوراها را دارم، از محاسن و دستاوردهای نهاد شورا به صورت میدانی و ملموس آگاهی دارم، مجموعه مدیران و نیروهای مدیریت شهری به دلیل تمرکز بر حوزه اجرا و کار میدانی به صورت ناخودآگاه زا فضای سیاست گذاری و نگرش های کلان فاصله می گیرند، حال آن که در نهاد شورا از قضا تمرکز بر روی رویکردهای استراتژیک، سیاستگذاری، ریل گذاری و برنامه ریزی های بلندمدت است، فارغ از دو وظیفه مهم نظارت و تقنین، وجود نهاد شورا در کنار مدیریت شهری به پختگی، و بلوغ مدیریت شهری کمک می کند و به نوعی نیروی مکمل مدیریت شهری در عرصه خدمت به شمار می آید. از سویی نظارت اعضای شورا بر عملکرد شهرداری و برنامه های مدیریت شهری با همه کاستی ها و نواقص آن می تواند در شفافیت عملکرد، کاهش فساد، مطالبه گری شهروندان و پاسخگویی مدیران شهری موثر و مفید باشد.

با چنین برداشتی از نهاد شورا، تقویت نهاد شورا یک اصل جدی و ضروری برای توسعه سیاسی و ارتقای سطح حکمرانی مطلوب است، جامعه بزرگ شورایی کشور باید با تکیه بر تجارب سه دهه گذشته و به ویژه پیگیری جدی لایحه مدیریت یگپارچه شهری و نهایی کردن آن نهاد شورا را به یک نهاد موثر و بالغ در کنار سایر نهادهای و ارکان نظام تبدیل کند، نکته ای که به بقیه باعث افزایش سطح رضایتمندی و کارکرد مدیریت شهری نیز خواهد شد.

*معاون ارتباطات و امور بین‌الملل شورای اسلامی شهر تهران