متن زیر ماحصل گفت‌وگوی ساختمان آنلاین: با مهدی کدخدایی کارشناس حوزه ترویج صنعتی ستاد توسعه فناوری نانو حول محور محصولات جدید نانویی در مقابله با ویروس کرونا است.
از زمان شیوع ویروس کرونا تاکنون، چه دستاوردهایی در حوزه فناوری نانو داشته‌اید و چه تجهیزات و یا محصولاتی را تولید کرده‌اید که توانسته در زمینه مقابله با کرونا اثرگذار باشد؟
از تاریخ ۳۰ بهمن‌ماه سال 98 که متوجه شدیم ویروس کرونا وارد کشور شده، تاکنون اتفاقات تلخ و شیرین بسیاری برای همه ما افتاده است. همه ما می‌دانیم اتفاقات تلخ چه اتفاقاتی هستند و با آنها دست‌وپنجه نرم کرده‌ایم. یکی از اتفاقات تلخ و ناگوار در حوزه فناوری نانو این بوده که به‌طور مثال بسیاری از برنامه‌ها، شامل نشست‌ها و گردهمایی‌هایی که با حضور فناوریان و هم‌وطنان برگزار می‌شد و یا نمایشگاه نانو که هرساله برگزار می‌شد، به علت رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی لغو شد.
اما در این میان برخی اتفاقات خوب هم رقم خورده است؛ مثل همین دستاوردهایی که در زمینه پزشکی و فناوری نانو به‌دست‌آمده و به یافتن راه‌حل‌هایی برای مبارزه با ویروس کووید ۱۹ در کشور کمک کرده است. به‌طوری‌که فناوری نانو در جهت تشخیص سریع‌تر ویروس کرونا و جلوگیری از انتشار و اپیدمی این ویروس به کار گرفته‌شده است. اگر مجموع این موارد را در کنار هم ببینیم، می‌توانیم بگوییم که اتفاقات خوبی درزمینهٔ مبارزه با کرونا رخ‌داده است.
آیا امکان برگزاری نمایشگاه نانو به‌صورت آنلاین وجود نداشت؟
امسال بستر وبیناری را جایگزین نمایشگاه نانو کردیم که هرساله معمولاً در مهرماه برگزار می‌شد. چرا که برگزاری نمایشگاه نانو به دلیل رعایت پروتکل‌های بهداشتی لغو شد. ما به‌عنوان اقدام جایگزین، از رویداد تریبون نانو و صنعت استفاده کردیم که هفته پیش برگزار شد. در تریبون نانو و صنعت ما در حوزه‌ها و صنایع مختلف، از نانو فناوران آن حوزه دعوت کردیم که به‌صورت آنلاین در این تریبون شرکت کنند و دستاوردها و توانمندی‌های صنعتی خود را به مخاطبان عرضه کنند. از طریق این تریبون یک‌راه ارتباطی پرسش و پاسخ، تبادل فناوری و اطلاع‌رسانی بین نانو فناوران، مدیران و مخاطبان این تریبون شکل گرفت.
در تریبون نانو و صنعت به تمام حوزه‌ها ازجمله صنایع ساخت‌وساز، عمران، پزشکی، آب و پساب و سایر صنایعی که به‌هرحال اثر پیشرفت آنها در زندگی مردم قابل‌مشاهده است، پرداخته شد و مردم به‌طور رایگان توانستند از نزدیک در این تریبون حضور پیدا کنند.
درزمینهٔ ساخت تجهیزات و دستگاه‌های نانویی چه اقداماتی انجام‌شده است؟
درزمینه ساخت تجهیزات و دستگاه‌های نانویی، نانوفناوران کشورمان دستگاه تشخیص زودهنگام کرونا را که اصطلاحاً RDSS نام دارد، ساخته و تجهیز کرده‌اند که به‌طور علمی برای اندازه‌گیری دانه‌های اکسیژن فعال در بیمار استفاده می‌شود یعنی نمونه بیماران را می‌گیرند و با استفاده از این دستگاه که تا ۹۰ درصد می‌تواند دقت داشته باشد، ابتلای فرد به بیماری کرونا مشخص می‌شود. کارکرد این دستگاه را می‌توان مشابه حسگرهای دود در ساختمان‌ها دانست که به‌سرعت هشدار می‌دهد. این دستگاه نیز می‌تواند در کمتر از ۳۰ ثانیه هشدار بدهد و برای تشخیص زودهنگام بیماری کرونا مؤثر واقع شود.
درعین‌حال این دستگاه را می‌توانیم برای پایش جمعی و غربالگری مخصوصاً برای ناقلان بی علامت استفاده کنیم. ما می‌بینیم بسیاری از افراد هیچ‌گونه علائمی از بیماری کرونا ندارند، درصورتی‌که همین افراد می‌توانند ناقلان بی علامتی باشند که خانواده و اطرافیان خود را مبتلا می‌کنند. ما با استفاده از این دستگاه در اماکن عمومی مثل فرودگاه‌ها و پایانه‌های مسافربری می‌توانیم میزان ریسک در جامعه را کاهش دهیم. هزینه این دستگاه نصف هزینه PCR است، قابل‌حمل و پرتابل است و می‌تواند در این زمینه کمک‌کننده باشد.
آیا ساخت این دستگاه در ستاد نانو انجام‌شده است؟
این دستگاه با همکاری واحدهای مختلف ساخته‌شده و چون نانو یک محصول بین‌رشته‌ای است و در زمینه ساخت تجهیزات، به‌طور مسلم یک شخص نمی‌تواند به‌تنهایی کار خاصی انجام دهد و باید سررشته از الکترونیک، بایو، ساخت دستگاه‌ها و قطعات متالوژیکی و مکانیکی داشته باشد.
دستاورد تجمیع این علوم با علم نانو درنهایت می‌شود یک دستگاهی که می‌تواند ویروسی در اندازه نانومتری مثل ویروس کووید ۱۹ را تشخیص دهد. خوشبختانه این اقدام مفید و مؤثر انجام‌شده و هم‌اکنون در بسیاری از بیمارستان‌ها ازجمله بیمارستان امام خمینی، بیمارستان لقمان حکیم و… این تست‌ها را از بیماران انجام می‌دهند. این فناوری در چند مدل در حوزه نانو عرضه‌شده و به مرحله استفاده رسیده و کمک بسیار خوبی درزمینهٔ غربالگری و شناسایی ناقلان بی علامت به‌خصوص در مکان‌ها و اماکن پرجمعیت می‌کند.
غیر از ساخت این محصول چه دستاوردهای دیگری در ستاد نانو داشته‌اید؟
ما به‌جز ساخت این دستگاه محصول دیگری به نام ماسک‌های نانو را تولید کرده‌ایم. ی ویژگی خوب این ماسک‌های نانویی مخصوصاً برای کادر پزشکی و درمان که به‌طور مستقیم با بیماران حاد در تماس هستند، این است که می‌تواند از انتشار ویروس کرونا جلوگیری بسیار خوبی داشته باشد. درواقع این ماسک‌ها با داشتن منافذ ریز و به دلیل سد نفوذی سه لایه‌ای که ایجاد می‌کنند، از ورود ذرات ریزی که می‌توانند ناقل بیماری در سیستم تنفسی باشند، ممانعت می‌کنند؛ بنابراین تولید ماسک‌های نانویی یک دستاورد ارزشمند در این حوزه بوده است.
در کنار آن دستگاه‌های تولید ماسک نانویی را هم ایجاد کرده‌ایم؛ یعنی توانایی آن را داشته‌ایم که هم محصول نانویی مثل ماسک را ایجاد کنیم و هم دستگاه‌های نانویی را بسازیم که این ماسک‌های نانویی را تولید می‌کند. لذا این هم دستاورد بسیار خوبی است که فناوریان کشورمان توانسته‌اند هم محصول نانویی را تولید کنند و هم دستگاه‌هایی که بتواند این محصول نانویی را عرضه کند.
در حال حاضر بیش از ۷۱۰ محصول داریم که از این تعداد ۲۱۵ دستگاه نانویی است. ۵۵ شرکت فقط دستگاه‌های نانویی تولید می‌کنند و نزدیک به ۲۱۰ شرکت نیز محصول نانویی تولید می‌کنند. این نشان می‌دهد که در جریان نوآوری و تولید محصولات نانو، خوشبختانه اقدامات بسیار خوبی انجام‌شده و تنور تولید محصولات نانوگرم و روشن بوده است.
چه دستاوردهای دیگری را در زمینه فناوری نانو کسب کرده‌اید؟
هرچند توصیه می‌شود که از تجمعات خودداری شود، اما به‌هرحال در برخی از جاها مثل فرودگاه‌ها و پایانه‌های مسافربری، تجمعات اجتناب‌ناپذیر است؛ بنابراین ما یک دستگاه تصفیه هوا را ساخته‌ایم که در شرایط فعلی کرونا می‌تواند هوای اماکن را تصفیه کند.
همچنین کیت‌های تشخیصی با استفاده از فناوری نانو ساخته‌شده که در شرایط فعلی به‌شدت برای تشخیص بیماری کرونا موردنیاز است. ساخت نانو حسگرها دیگر دستاورد ما در این حوزه بوده است.
فناوریان ما تاکنون به نتایج خوبی درزمینهٔ تولید داروهای مؤثر در درمان کرونا دست‌یافته‌اند. خوشبختانه برای کاهش التهابات ریوی در حال ساخت داروهایی با استفاده از فناوری نانو هستیم و فناوریان تلاش می‌کنند تا واکسن‌هایی را تولید کنند که حاصل تلفیق دانش‌های بین‌رشته‌ای است و می‌تواند در مقابله با کرونا مؤثر واقع شود.
همچنین فناوریان و دانشمندان کشورمان به‌صورت شبانه‌روزی در حال تحقیق و بررسی در آزمایشگاه‌ها و به‌شدت در حال تلاش برای تولید داروهایی هستند که این داروها بتوانند روی التهابات ریوی تأثیرگذار باشد و هرچه زودتر اثربخشی این داروها و واکسن‌ها اثبات و به بازار عرضه شود.
ستاد نانو چه خدمات مفید دیگری را به جامعه و مخاطبان خود ارائه داده است؟
تریبون نانو و صنعت اتفاق بسیار بزرگی بود که توسط ستاد نانو برگزار شد و یک رویداد خوب وبیناری بود که هیچ خطری را ازنظر ابتلا به ویروس کرونا برای مخاطبان به همراه نداشت.
در کنار آن ما وبینارها و دوره‌های آموزشی را برای دانشجویان و جامعه دانشگاهی برگزار کردیم و جامعه دانشگاهی را همچنان گرد هم نگه داشتیم. نانو استارتاپ‌ها نیز به‌صورت وبیناری جریان خود را حفظ کرده است. نانو استارتاپ ها به این معنا که افراد ایده‌های خود را در کنار همدیگر و به کمک یک راهنما به محصول اولیه تبدیل می‌کنند و آن را تا جایی رشد می‌دهند که بتواند به عرصه صنعت وارد شود.
این جریان قبل از اپیدمی کرونا برقرار بود و هم‌اکنون نیز به‌صورت وبیناری و از طریق برگزاری دوره‌های آموزشی آنلاین برای دانش آموزان، دانشجویان و جامعه دانشگاهی تداوم‌یافته و این اقدامات درزمینهٔ آموزش فناوری نانو جاری بوده است، هرچند که نوع آن تغییر کرده است.
همچنین شناسایی شرکت‌ها و بررسی محصولات دستاوردی بوده که حتی در زمان شیوع ویروس کرونا ادامه داشته است. درواقع شرکت‌ها نانویی بودن یا نانویی نبودن محصولات خود را ارزیابی و بررسی می‌کنند.
همان‌طور که گفته شد بیش از ۷۱۰ محصول نهایی شناسایی‌شده، اما درواقع آمار محصولات نانویی که توسط شرکت‌ها تولید می‌شود، بسیار بیشتر از این تعداد است، اما تا زمانی که این محصولات ثبت، ارزیابی و تائید نشود، ما آنها را اعلام نهایی نمی‌کنیم. پروسه تائید و ارزیابی محصولات در شرایط کرونا هنوز جریان دارد و روزبه‌روز محصولات شرکت‌ها به این جرگه اضافه می‌شود.
