به گزارش ساختمان آنلاین: خیابان ولیعصر تهران بلندترین خیابان ایران و خاورمیانه با طول بیش از ۱۷ کیلومتر است که از میدان راه‌آهن در جنوب تهران آغاز شده و به میدان تجریش در منطقه شمیران در شمال شهر می‌رسد. این خیابان در سال ۱۳۱۸ خورشیدی ایجاد شد و پیش از انقلاب اسلامی، خیابان پهلوی نام داشت. اما شهرت این خیابان فقط به بلندای آن نیست و «ولی عصر» را جهانیان به ۶۰ هزار درخت چنار و متصل کننده شمال و جنوب تهران می شناسند.
از این رو بود که خیابان ولی عصر (عج) به دلیل ویژگی های منحصر به فرد خویش از جمله درختان معروف چنار، مراکز خرید بزرگ، پارک‌های عمومی، رستوران‌ها، موزه‌ها، مراکز فرهنگی و دفاتر ملی و بین‌المللی در سال ۱۳۹۰ در فهرست آثار ملی ایران جای گرفت.
در چندسال گذشته تلاش های بسیاری از سوی شهرداری تهران برای شناخت بیشتر این خیابان به دنیا و ثبت جهانی آن انجام شد و با کاشت چند هزار اصله سعی شد که تعداد چنارهای این خیابان طویل تکمیل شود به نحوی که مدیرعامل بوستان ها و فضای سبز شهرداری تهران دی ماه سال گذشته گفت: سه هزار و ۳۰۰ اصله در سه سال گذشته در این خیابان چنار کاشتیم و با کاشت ۶۰۰ اصله دیگر، درختان این خیابان کامل می شود.
به گفته «علی محمد مختاری»، درختان که غرس می شود ۱۲ ساله اند و از اطراف نهالستان های اطراف مشهد خریداری شده است.
این قسمت خوب ماجرا بود و اما قسمت بد اینکه ارتفاع درختان ولیعصر ۱۵ متر است در حالیکه مجوز برای ساخت و ساز ۲۵ متر در نظر گرفته شده و این یعنی چنارها هر روز برای رسیدن به نور خورشید خمیده‌تر خواهند شد. برخی کارشناسان امر نیز معتقدند که اکنون درختان یا بریده و یا پوسیده می شوند و در آینده ای نه چندان دور این خیابان برای رهگذران آن به یک نوستالژی تبدیل خواهد کرد.
قرار بود که به گفته «مصطفی کاظمی» مشاور و مدیرکل دفتر شهردار تهران، خیابان ولیعصر(عج) تا خرداد ۱۴۰۰ برای ثبت جهانی ساماندهی شود؛ اما سوال اینجاست که آیا ساماندهی غیر از نجات درختانی است که هویت این خیابان هستند.
در این باره «نصراله آبادیان» شهردار منطقه ۱۱ شهرداری تهران نیز اعلام کرد که به منظور حفظ و نگهداری ۲ هزار و ۶۳۵ درخت چنار خیابان ولی عصر (عج) که در بخش مرکزی شهر تهران قرار دارند، شهرداری با دانشگاه تهران برای انجام تحقیقات علمی همکاری می کند.
به گفته وی، چهار کیلومتر از خیابان ولی عصر (عج) با ۲ هزار و ۶۳۵ درخت چنار در محدوده این منطقه قرار دارد.
شهردار منطقه ۱۱ تعداد درختان کهنسال این منطقه را ۱۰۶ اصله درخت با سن بین ۳۹ تا ۸۲ سال عنوان کرده و گفته است که در این همکاری وجود درختان کهنسال و درختان روتبال بالای ۱۰ سال و نیز نهال های چنار موجود در این خیابان مورد توجه قرار گرفت.
به گفته این مقام شهری، در تحقیقات مذکور تلاش بر این است که یک تقویم تغذیه ای مناسب برای درختان به صورت واحد ارائه و راهکارهایی برای کاشت گونه های گیاهی پالاینده خاک به منظور کاهش آلودگی های خاک ارائه شود.
اما با گرم شدن هوا در روزهای داغ تابستانی، حال درختان ولیعصر خوب نیست. در باره وضع درختان این خیابان مدیرعامل سازمان بوستان ها و فضای سبز شهرداری تهران با بیان اینکه درختان خیابان ولیعصر (عج) بر اثر گرمای هوا دچار شوک حرارتی شده اند، تاکید کرده است: خزان زودرس این درختان به معنای مشکل در آبیاری آنها نیست.
«علی محمد مختاری» درباره وضع نابسامان درختان خیابان ولیعصر(عج) و نحوه آبیاری آنها به خبرنگاران گفته است: درختان این خیابان احیا شده است اما درجه حرارت هوا که بیش از حد بالا می‌رود، شوک به گیاه وارد می‌شود و درخت شروع به خزان زودرس می‌کند؛ البته این خزان به آن معنا نیست که درخت در حال خشک شدن است.
نگاه حفاظتی شورای شهر به خیابان ولیعصر
اما از طرف دیگر صدای اعضای شورای شهر در باره حال و روز این درختان درآمده است. «علی اعطا» سخنگوی شورای اسلامی شهر تهران در این رابطه، طی نامه ای به شهردار تهران، خواستار نگاه حفاظتی به ویژگی های تاریخی طبیعی خیابان ولیعصر شد.
وی با اشاره به طرح ساماندهی محور ولیعصر (عج) به کمیسیون ماده پنج شهر تهران اعلام کرده است که در طرح پیشنهادی مشاور، در بسیاری از نقاط ارتفاع مجاز ۶ طبقه و ۲۵ متر معین شده و این در حالی است که ارتفاع درختان چنار در طول محور ولیعصر، چیزی بین هشت تا ۲۰ متر و به طور متوسط در حدود ۱۵ متر است و ساخت‌وسازهای جدید از یک سو با سایه‌اندازی بر چتر درختان و از سوی دیگر با گودبرداری عمیق‌تر از ریشۀ درختان می‌توانند ادامۀ حیات این اندک درختان باقیمانده را با خطر جدی مواجه کنند.
سخنگوی شورای شهر تهران در انتهای نامه پیشنهاد کرد به منظور حفاظت از درختان چنار ارتفاع مجاز ساخت و ساز به حداکثر چهار طبقه روی همکف کاهش یابد و حداکثر عمق مجاز گودبرداری به چهارمتر کاهش پیدا کند.
وی همچنین در دویست و هفتاد و دومین جلسه شورای شهر، با ارایه نطق پیش از دستور خود نکاتی را درباره طرح ساماندهی خیابان ولیعصر ارایه کرده و در این نطق خطاب به شهردار گفته بود: پس از سال‌ها انتظار، طرح ساماندهی خیابان ولیعصر به زودی در دستور کار کمیسیون ماده پنج قرار می گیرد و جنابعالی از دهۀ ۱۳۸۰ در تهیه پرونده ثبت ملی و ثبت جهانی باغ – خیابان پایتخت حضور فعال داشته اید.
اعطا با اشاره به اینکه چنارستان تهران، میراث طبیعی تاریخی و فرهنگی پایتخت است گفته بود: ولیعصر یک باغ – خیابان است و تنها جایی برای عبور نیست؛ معبر نیست. مقصد شهروندان است چراکه ولیعصر ترکیبی از چشم انداز کبود کوه و چنارهای سر به آسمان کشیده است و قنات هایی پرآب در روزگاری نه چندان دور و اکنون نیمه جان، پیوند دشت و ارتفاعات کوهپایه ای تهران، ولیعصر را به عنصری اصلی از عناصر میراث طبیعی پایتخت تبدیل کرده است.
سخنگوی شورای اسلامی شهر تهران انتقاد کرده بود که بررسی ضوابط پیشنهادی تراکم ساختمانی و ارتفاع مجاز ساخت و ساز در پلاک های حاشیه چنارستان تهران نشان می‌دهد، رونق ساخت‌وساز در این خیابان همچنان نسبت به حفاظت از درختان اولویت بیشتری دارد و تحقق طرح فعلی، تضمین کننده حفاظت از درختان نیست.
به گفته وی، در این طرح در حدود ۷۰ درصد ساخت‌وسازهای خیابان ولیعصر از تقاطع انقلاب تا میدان تجریش، دارای ۶ طبقه و ارتفاع ۲۵ متر خواهد بود و از سوی دیگر، در این طرح گودبرداری در ساخت و سازهای جدید با عمق ۱۰ متر مجاز دانسته شده است که با در نظر گرفتن عمق حداکثر چهار متری ریشه ی درختان چنار، مانع بهره بردن درختان از منابع آب زیرزمینی از جمله قنات‌های باقیمانده خواهد شد و چه بسا روند تخریب قنات های چنارستان به واسطه ساختمان سازی های بی توجه به بستر طبیعی را، تداوم بخشد.
درختان خیابان ولیعصر تشنه‌اند
اما دوستداران محیط زیست نیز خواستار توجه به این خیابان شده اند و اسماعیل کهرم کارشناس و فعال محیط زیست به عنوان عضوی از این جامعه با اشاره به روند نابودی درختان خیابان ولیعصر گفت: این درختان در زمان پهلوی اول کاشته شده به گونه ای که این درختان در نهر و جوی آب ها غرس شدند تا مرتب آب پای آنها باشد.
وی اضافه کرد: اکنون محوطه این درختان سنگ فرش شده و یا قلوه سنگ و سیمان کار شده است و امکان نفوذ آب به خاک وجود ندارد از این رو بیشتر وقت ها این درختان تشنه هستند.
این کارشناس و فعال محیط زیست بیان کرد: در گذشته زیر این درختان خاک بود در حالی که اکنون به خاطر ایجاد خطوط مترو از میدان تجریش به سمت راه آهن و حفاری های صورت گرفته ریشه درختان با کمبود خاک مواجه شده اند.
وی با بیان اینکه هر فرد معمولی متوجه کاهش تابش خورشید به درختان ولیعصر با رونق ساخت و سازها می شود، اظهار داشت: از یک طرف مشکل آب و خاک و از سوی دیگر مشکل ساخت و سازهای جدید و حفاری ها و در نهایت ارتفاع بالای ساختمان ها همه کمر به نابودی درختان ولیعصر بسته است.
کهرم ادامه داد: باید میان هر ۲ درخت کهنسال خیابان ولیعصر یک درخت جوان باشد و یا کاشته شود تا زندگی این درختان را تداوم بدهند در غیر این صورت با نبود نهال های جدید شاهد خشکی درختان و از بین رفتن تک تک درختان این محل خواهیم بود.
وی تاکید کرد: قرار نیست هیچ چناری تا سالیان سال عمر کند ولی باید برای آنها برنامه ریزی شود و زندگی این چنارها باید ادامه یابد.
کارشناس و فعال محیط زیست خاطرنشان کرد: باید به داد این درختان به عنوان منابع زیست محیطی تهران برسیم و درختان بیشتری در این زمینه بکاریم که متاسفانه شاهد کم کاری در این زمینه هستیم.
۴۰ درصد منظر خیابان ولیعصر آسیب دیده‌است
مدیر موزه و پایگاه میراث شهری خیابان ولیعصر به عنوان یکی از متولیان در این عرصه گفت: ۴۰ درصد منظر خیابان ولیعصر تهران آسیب دیده و ۶۰ درصد آن باقی مانده است که نیاز به توجه ویژه مسئولان شهری دارد.
وحید قاسمی گفت: از سال ۱۳۹۷ به خیابان ولیعصر به عنوان یک پروژه ویژه در شهرداری تهران مورد توجه قرار گرفت.
این مقام مسئول با بیان اینکه این خیابان حیات اجتماعی دارد، افزود: این خیابان تنها به خاطر چنارهای با قدمت و یا کالبدش نیست که واجد ارزش است این خیابان خودش به مانند روایت گری است که به نوعی روایت تهران را با خود دارد و رویدادهایی است که از زمان شکل گیری تا زمان معاصر را در دل خود جای داده است.
وی اضافه کرد: این خیابان برشی از سیر تحولات تهران را از عصر قاجار تا عصر حاضر در قامت زندگی روزمره به همراه دارد.
قاسمی با اشاره به احیای درختان ولیعصر ابراز کرد: امروز حدود ۱۴ هزار درخت در این خیابان وجود دارد و طی سه سال گذشته سالانه سه هزار درخت چنار به آن اضافه شده است.
وی ادامه داد: چهار شهرداری از جمله ۱۱، سه، ۶، یک و چهار منطقه در مدیریت این خیابان به همراه سازمان های زیباسازی و پارک ها و فضای سبز شهرداری تهران تاثیر گذار هستند.
بازنگری طرح تفضیلی خیابان ولیعصر تهران
مدیر موزه و پایگاه میراث شهری خیابان ولیعصر با تایید وجود آسیب هایی در خیابان ولیعصر تهران گفت: آسیب هایی از جمله از بین رفتن ریشه های درختان، خشک شدن قنات ها و ساخت و سازها در این خیابان وجود دارد که نمی شود منکر آن شد.
وی اضافه کرد: در بازنگری طرح تفضیلی خیابان ولیعصر تهران به یک سری قوانین و محدودیت هایی در حوزه ساخت و سازها تاکید شده است که بیشتر جنبه حفاظتی دارد.
وی نگاه مدیریت شهری را در احیای خیابان ولیعصر موثر عنوان کرد و گفت: نیاز است که مسئولان به این خیابان نگاه جناجی نداشته باشند و برنامه هایی در دستور کار برای حفظ این خیابان قرار دهند.
این کارشناس تاکید کرد: خیابان ولیعصر تنها یک معبر و محل عبور نیست بلکه فضای شهری است که مورد توجه عامه مردم تهران است از این رو مدیریت شهری با هر رویکردی که می آیند باید به این خیابان نگاه ویژه ای داشته باشند ضمن اینکه نیازمند برنامه های بلند مدت برای حفظ و احیای این خیابان هستیم.
مدیر موزه و پایگاه میراث شهری خیابان ولیعصر خاطر نشان می کند: همچنین باید نگاه حفاظتی به این خیابان را در اذهان مردم جای بیاندازیم تا هر شخصی خود از این خیابان مراقبت کند.
خشک شدن درختان خیابان ولیعصر می تواند داستان پرغصه ای برای شهروندان تهرانی رقم زند و انتظار این است که متولیان امر در این زمینه از یکی از هویت های تهران که چنارهای این بزرگترین خیابان خاورمیانه است بیش از پیش اهتمام ورزند.
