خرک گذاری در فونداسیون

سازه‌ها برای اینکه بتوانند استحکام خود را حفظ کنند، نیاز دارند تا برابر نیروهای کششی و فشاری وارده مقاومت کنند. بتن با وجود مقاومت و استحکام بالایی که دارد، به تنهایی نمی‌تواند در مقابل فشارهای وارده مقاومت کند. به همین منظور در ساختار ساختمان‌ها از میلگرد در کنار بتن استفاده می‌شود. این ترکیب تحت عنوان “بتن مسلح” شناخته می‌شود.

انواع میله گرد

کشور‌های مختلف استاندارد‌های میله گرد مختلفی دارند. در ایران از استاندارد روسی استفاده می‌شود. بر طبق این استاندارد، فولادی که در ایران تولید می‌شود به چهار گروه A1، A2، A3 و A4 دسته بندی می‌شود. در ساختار میلگرد، عناصر کربن و سیلیسیم بیشترین و عناصری مانند منیزیم، فسفر و گوگرد کم ترین نقش را ایفا می‌کنند. تغییر در نسبت این مواد مخصوصا کربن و سیلیسیم، سبب به وجود آمدن انواع مختلفی از میلگرد با ویژگی‌های مکانیکی متفاوت می‌شود.

• میلگردهای گروه A1 یا س-۲۴۰ که از جنس فولاد نرم هستند معمولا به شکل صاف (بدون آج) تولید می‌شوند و بدلیل نداشتن آج کاملا قابل تشخیص می‌باشند. معمولا میلگردهای شماره ۸ تا ۱۰ از این نوع هستند.

• میلگردهای گروه A2که با نام آج-۳۴۰ شناخته می‌شوند، دارای سطحی آجدار بوده و آج آن‌ها مارپیچی یا فنری است؛ به همین دلیل به آن‌ها میلگرد آجدار مارپیچی هم می‌گویند. از این نوع میلگرد در مواردی که نیاز به خم شدن میلگرد وجود دارد (مانند ساخت خاموت) استفاده می‌کنند.

• میلگردهای گروه A3 یا آج-۴۰۰ دارای سطح آج دار به شکل قفسه سینه هستند که به همین دلیل به آن‌ها جناقی هم گفته می‌شود. از میلگردهای A3 در مواردی مثل ساخت تیرچه سفالی، تیرچه بتنی، اسکلت فلزی، ساخت فوندانسیون و ستون‌ها استفاده می‌شود. وجود آج در سطح این گروه از میلگردها باعث افزایش چسبندگی آن‌ها به سیمان می‌شود.

• گروه میله گردهای A4 نیز با نام آج-۵۰۰ شناخته می‌شوند. طرح آج این گروه به صورت هفت و هشتی است و از این رو به آن‌ها میلگرد آجدار مرکب نیز می‌گویند.

کاربرد میلگرد در سازه

از میله گرد فقط در ستون‌های ساختمان استفاده نمی‌شود. میلگردها به شکل‌های مختلف در اعضای بتنی مسلح مورد استفاده قرار می‌گیرند که معمولاً در نقشه‌های سازه‌ای، بطور دقیق ترسیم می‌گردند. در لسیت زیر می‌توانید کاربرد‌های مختلف میله گرد را در سازه ببینید:

• میلگرد راستا یا سیتکا: به منظور افزایش مقاومت کششی بتن از میلگرد راستا یا سیتکا استفاده می‌کنند که یک شاخه با دو انتهای برجسته است و نسبت به طول میلگرد ۹۰درجه زاویه دارد.

• خاموت: برای جلوگیری از بیرون زدگی آرماتورهای طولی در اثر کمانش و تحمل نیروهای برشی و جلوگیری از گسترش ترک از خاموت استفاده می‌شود.

• رامکا: میلگردهایی هستند که در پایین‌ترین نقطه ستون قرار می‌گیرند تا محل قرارگیری قالب را مشخص سازند و از حرکت قالب جلوگیری نمایند. میلگردهای رامکا را می‌توان به وسیله سیم آرماتور یا جوشکاری به میلگردهای طولی و یا خاموت‌ها متصل کرد.

• سنجاقی: از سنجاقی برای تقویت مقاومت برشی خاموت‌ها و اتصال کامل بین میلگردهای طولی و خاموت استفاده می‌شود.

• خرک: در بتن ریزی کف و ایجاد فوندانسیون، برای قراردادن شبکه‌های کنار هم از خرک برای تنظیم فاصله استفاده می‌شود که به سبب ساختارش، شبکه‌ها را در فاصله‌ای نسبت به هم ثابت می‌کند.

• رکابی: برای در امتداد نگه داشتن میلگردهای طولی و یا عمودی در بتن ریزی‌های دیوار از رکابی استفاده می‌شود. اگر دو انتهای خاموت‌ها باز باشند به آن رکابی گفته می‌شود.

• ادکا: از ادکا هم برای ایجاد تحمل در برابر کشش و برش در تیرهای یک‌سره استفاده می‌شود.

خرک در فوندانسیون

همانطور که عنوان شد، در سازه‌های بتن آرمه به ویژه تیر‌ها و ستون‌های بتنی از میلگرد‌هایی به صورت تنگ بسته یا تنگ باز استفاده می‌شود که به آن‌ها خاموت می‌گویند. با توجه به اینکه در فونداسیون‌ها از خاموت استفاده نمی‌شود، برای بستن آرماتورهای فوقانی، از آرماتورهای پایه داری به نام خرک استفاده می‌شود. ارتفاع، عرض پایه‌ها، عرض خرک، فاصله و قطر خرک‌ها بر اساس ابعاد فونداسیون و میزان میلگرد فوقانی که بایستی خرک تحمل کند مشخص می‌شود. در عین حال، ابعاد و فاصله خرک‌ها در فوندانسیون باید به گونه‌ای انتخاب شود تا در زمان اجرای آرماتورها و یا در زمان بتن ریزی بتوانند از محل خود خارج نشده تا میزان پوشش بتن در تمام فونداسیون رعایت گردد.

به طور کلی رعایت نکات ایمنی زیر برای استفاده از خرک در فوندانسیون توصیه می‌شود:

• ارتفاع خرک باید به نحوی باشد که میزان پوشش بتن برای آرماتور بالایی رعایت گردد.
• حداقل فاصله درنظر گرفته شده برای برای ابعاد پاشنه خرک باید ۵۰ سانتی‌متر باشد.

• حداقل شماره آرماتور خرک ۱۴ است. به طور کل هرچه عمق فوندانسیون بیشتر باشد باید از شماره خرک بالا‌تر استفاده شود.

• میزان آرماتور خرک در فوندانسیون باید توسط پیمانکار به لیست آرماتور‌های لازم برای خریداری اظافه شود چرا که به طور مرسوم مقدار این آرماتور در لیست آرماتورهای ارائه شده برای فونداسیون منظور نمی‌شود.

• تمام آرماتور‌های فوقانی باید بر روی خرک قرار بگیرند. از این رو عرض خرک باید به نحوی انتخاب شود که برای این کار مناسب باشد.

• همه آرماتورهای طولی حتما باید با سیم به خرک بسته شوند چراکه در صورت عدم انجام این کار هنگام بتن ریزی آرماتورهای فاقد بست دچار خمیدگی شده و میزان پوشش رعایت نمی‌شود.

• در نواحی دارای آرماتور‌های تقویتی زیاد، تعداد خرک‌ها باید به منظور افزایش استحکام سازه افزیش داده شود.