روف گاردن به چه معناست؟
اختصاصی ساختمان آنلاین: روف گاردن همان باغ‌هایی است که روی پشت‌بام‌ها ساخته می‌شوند. البته از خیلی سال پیش کسانی که خانه‌شان بالکن یا تراس بزرگی داشت آن را با گلدان‌های متعدد پر می‌کردند و گاهی با گذاشتن یک میز و صندلی کوچک، آنجا را تبدیل به یک پناهگاه دنج و باطراوت می‌کردند. اما روف گاردن و ساخت آن کمی متفاوت است که در ادامه توضیح می‌دهیم.
تاریخچۀ روف گاردن
پیدایش بام‌های سبز به چندین قرن پیش بازمی‌گردد. قدیمی‌ترین روف گاردن‌های شناخته شده به زیگورات‌های بین‌النهرین منسوب است که حدود 600-4000 سال پیش از میلاد ساخته شده بودند. نشانه‌هایی از این باغ‌ها در شهر باستانی پمپئی در روم باستان هم پیدا شده است. اما اگر بخواهیم بام‌های سبز را در سال‌های نزدیک‌تر پی بگیریم، به بام‌های چمن‌پوش نروژی‌ها می‌رسیم. تا همین چند دهۀ پیش نروژی‌های روستایی ملات سقف خانه‌هایشان را با بذر علف و گیاهان دیگر مخلوط می‌کردند. این بذرها سبز شده، ریشه می‌دوانیدند و باعث انسجام و استحکام بیشتر سقف می‌شدند. این روش بعدها توسط مهاجرین نروژی به کانادا و آمریکای شمالی هم رسید.
روف گاردن‌ها به تازگی روی بام بیشتر آپارتمان‌های مسکونی در ایران اجرا می‌شود، اما طرح روف‌گاردن‌ها از سال‌ها پیش در خارج از کشور اجرا می‌شده است. این المان جدید یکی از اجزای زیباسازی ساختمان‌ها محسوب می‌شود. با افزایش آپارتمان‌نشینی در شهرها و کمتر شدن فضاهای سبز شهری، باغ‌های کوچک و سبزی که در دسترس ساکنین آپارتمان‌ها قرار می‌گیرد یک مزیت است. طراحی و ساخت روف‌گاردن‌ها کار ساده‌ای است اما برای اجرای طرح‌های پیچیده به متخصصین طراحی نیاز است. روف‌گاردن‌ها تنها روی بام منازل اجرا نمی‌شود، بلکه می‌توان روی تراس خانه نیز طرح‌های مختلفی از فضای سبز ایجاد کرد.
چرا روف گاردن تا این حد پرطرفدار شده است؟
پاسخ این سوال دلایل بسیاری را شامل می‌شود. زندگی شهرنشینی و ماشینی این سال‌ها، انسان را بیش از هر زمان دیگری از طبیعت دور کرده است؛ اما نیاز غریزی او برای در ارتباط بودن با طبیعت از بین نرفته است. شهرها پرجمعیت شده‌اند، حتی خانه‌هایی که حیاط یا فضای سبز اختصاصی داشته‌اند جای خود را به ساختمان‌های چندین طبقه و متراکم داده‌اند. ساعات کاری و درگیری‌های زندگی، اجازه نمی‌دهد افراد برای آرامش یافتن در طبیعت زمان آزاد قابل توجهی داشته باشند و احتمالاً نزدیک‌ترین پارک هم از قبل مملوء از اشخاص دیگر و سروصدا است. عامل ترافیک و خستگی هم حوصله‌ای برای رفتن به جایی دورتر باقی نمی‌گذارد.
با اوصافی که گفته شد، داشتن باغی اختصاصی برای خود و همسایگان‌تان یک انتخاب عالی است. این باغ با سلیقه و طبق خواستۀ خودتان طراحی و اجرا می‌شود و اگر تمایل داشته باشید، می‌توانید با نگهداری از آن لذت باغبانی را هم به زندگی‌تان اضافه کنید.
اما این همۀ ماجرا نیست! بام‌های سبز همچون یک عایق حرارتی مناسب روی سقف ساختمان عمل می‌کنند و اجازه نمی‌دهند تابش مستقیم و طولانی مدت آفتاب روی صفحۀ وسیع بام، سرمایش ساختمان را در روزهای گرم و بلند سال پرهزینه کند. البته در طول زمستان هم اتلاف حرارتی ساختمان از طریق سقف را کاهش می‌دهند.
از آنجا که برای ایجاد روف گاردن به یک‌سری زیرساخت احتیاج دارید، عایق‌های به کار رفته باعث محافظت از مصالح بام و عمر بیشتر آن می‌شوند.
اگر قبلاً تجربه کرده باشید، گیاهان در یک گروه و کنار هم بهتر رشد می‌کنند و کمتر از بین می‌روند. این اتفاقی است که در روف گاردن هم رخ می‌دهد. اگر شما علاقۀ شدیدی به گل و گیاه دارید، نگهداری و پرورش آنها در یک فضای وسیع با هوای آزاد و نور کافی خورشید امتیازهای ویژه‌ای دارد. زمانی که سقف را آمادۀ تبدیل شدن به باغ می‌کنید حتی امکان کاشت و پرورش سبزیجات و گیاهان خوراکی را هم خواهید داشت که بی‌شک قدم بزرگی در راستای سلامتی است.
اگر در حال طراحی و ساخت ساختمان هستید یا در این زمینه سرمایه‌گذاری می‌کنید، این حقیقت را در نظر بگیرید که کشش ذاتی انسان به خاک و گیاهان باعث می‌شود ساختمان‌هایی که فضای سبز بیشتری دارند راحت‌تر و سریع‌تر به فروش رفته یا اجاره داده شوند.
آیا مزایای روف گاردن فقط همین موارد است؟
قطعا ً خیر! تقریبا ً تمام سطح شهرها با راه‌ها و ساختمان‌ها اشغال شده است و جای کمی برای رشد گیاهان روی زمین باقی مانده است. به همین دلیل در چند دهۀ اخیر برخی دولت‌ها و شهرداری‌ها با کم کردن مالیات برای ساختمان‌های دارای روف گاردن و دادن امتیازات دیگر، سازندگان و مالکان را تشویق می‌کنند هرچه بیشتر این ایده را پیاده و اجرا بکنند. فضای سبز در هر اندازه و ابعادی، کمک بزرگی به شهرها و محیط زیست آنهاست و واضح است هرچه تعداد این باغ‌های معلق بیشتر شود، آسایش روانی شهروندان هم ارتقاء پیدا می‌کند. گیاهانی که در بام‌های سبز کاشته و نگهداری می‌شوند، سهمی در پاکسازی هوا خواهند داشت و با مصرف گازهای گلخانه‌ای، بر گرمایش آب و هوا اثر معکوس می‌گذارند. در برخی شهرها این باغ‌ها مأمن و آشیانۀ گروه پرندگانی شده‌اند که تا پیش از آن به منطقۀ دیگری کوچ کرده و تعدادشان به شدت کاهش یافته بود. از آنجا که روف گاردن‌ها در ارتفاع ساخته می‌شوند، تا حدودی برای شهروندان دیگر هم قابل رویت هستند و زمانی که تعداد آنها زیاد شود، جلوۀ شهر نمای کاملا ً متفاوتی پیدا می‌کند و آسایش و سلامت روانی ساکنین شهرها به طرز قابل ملاحظه‌ای بهتر می‌شود.
در شهرهای بزرگ امروزی داشتن بام‌های سبز نه یک سرگرمی لوکس و تجملاتی، بلکه یک ضرورت است.
آیا روف گاردن فقط برای ساختمان‌های مسکونی است؟
خیر! در حقیقت در شهرهایی مثل نیویورک، اولین ساختمان‌هایی که این ایدۀ سبز را اجرا کردند مراکز تجاری، تفریحی و هتل‌ها بودند. این مراکز به دنبال جذب و جلب توجه بیشتر مشتریان هستند و فضای سبز و طبیعی انتخابی است که هرگز شکست نمی‌خورد. شما چه بخواهید یک فنجان قهوه بنوشید چه فقط یک شب را در هتلی سر کنید، احتمالا ً ترجیح می‌دهید آن مدت را در جوار گیاهان طبیعی باشید و از آرامش و نشاطی که ایجاد می‌کنند لذت ببرید. نمای درختان و بوته‌های سبز بیشتر از هر تابلوی تبلیغاتی، توجه مردم را جلب می‌کند. جالب است که میزان وفاداری مشتریان به رستوران‌ها و کافه‌هایی که فضای سبز دارند بیشتر است، حتی اگر کیفیت خدمات آنها کمی پایین‌تر از رقیبان‌شان باشد.
طراحی و ساخت روف گاردن‌ها به چه صورت است؟
از آنجا که برای روف گاردن، شما باغچه‌های واقعی احتیاج دارید و گیاهان و حتی نهال درختان را آنجا می‌کارید نیاز است که یک‌سری اقدامات و محاسبات انجام شود. این روزها تقریبا ً در تمام شهرها گروه‌های تخصصی مشتمل بر معماران و کارشناسان فضای سبز وجود دارند که ساختمان شما را برای احداث روف گاردن بررسی و آماده می‌کنند. این متخصصان میزان مقاومت ساختمان برای وزن اضافۀ باغ را امتحان می‌کنند، اصلاحات و مقاوم‌سازی لازم را انجام می‌دهند، طبق نظر شما باغ را طراحی می‌کنند و صفر تا صد آن را اجرا می‌کنند.
اجرای روف گاردن و نگهداری از آن پرهزینه است؟
هزینۀ اجرای روف گاردن به خیلی عوامل بستگی دارد. سقف ساختمان شما به چه عایقی احتیاج دارد؟ آیا ساختمان به مقاوم‌سازی احتیاج دارد یا خیر؟ در طراحی باغ از چه المان‌ها و مصالحی استفاده می‌کنید؟ چه مبلمانی برای آن در نظر می‌گیرید؟ چه نوع گیاهان و نهال‌هایی را انتخاب می‌کنید؟ و بسیاری سوال‌های دیگر.
اما اگر ساختمان چند واحد و مالک داشته باشد که همگی موافق اجرای روف گاردن و استفاده از آن باشند، به تبع هزینۀ ساخت و سپس نگهداری از آن بین افراد تقسیم می‌شود.
انتخاب متریال برای روف‌گاردن
روف‌گاردن‌ها فضاهای سبزی هستند که می‌توانند به همراه انواع آب‌نما، سایه‌بان، آلاچیق و … طراحی شوند. در روف‌گاردن‌ها می‌توانند دارای فضایی برای پخت و پز و باربیکیو باشند. همچنین می‌توان انواع گیاهان خانگی و درختچه‌های طبیعی را در این فضا کاشت و از آن لذت برد. برای طراحی این فضا متریال‌های مخصوصی به عنوان کفپوش بام وجود دارد و این امکان را می‌دهد که فضایی برای کاشت گیاه در نظر گرفته شود.
در ساخت روف‌گاردن‌ها پیش از طراحی نیاز است تا کف بام یا فضایی که به عنوان روف‌گاردن در نظر گرفته شده عایق شود. این قسمت از زیرسازی کف بسیار مهم است. اهمیت دادن به این بخش از ساخت و طراحی روف‌گاردن می‌تواند احتمال بروز مشکلاتی نظیر آب دادن سقف و ریزش آن را کاهش دهد.
انواع روف‌گاردن و روش‌های اجرای آن
برای طراحی و ساخت روف‌گاردن‌ها روش‌های مختلفی وجود دارد. انواع روف‌گاردن در نوع و شیوه ساخت به دسته‌بندی زیر تقسیم می‌شوند.
- روف‌گاردن گسترده
- روف‌گاردن متمرکز
- روف‌گاردن پرتابل
در هر کدام از انواع ساخت روف‌گاردن‌ها شیوه‌های مختلفی جهت اجرا وجود دارد. اما مهم‌ترین نکته در تمام روف‌گاردن‌ها توجه به زیرسازی و عایق‌بندی روف‌گاردن است. روش اجرای روف‌گاردن و جزییات متریالی که در آن استفاده می‌شود از مهم‌ترین مسایلی است که در طراحی و ساخت روف‌گاردن وجود دارد.
روف‌گاردن گسترده
در این نوع روف‌گاردن بخشی از سقف یا تمام فضای سقف به عنوان روف‌گاردن با پوشش گیاهی پر می‌شوند. به این صورت تمام فضا نیاز به عایق‌بندی دارد و نیاز است تا مراحل انجام عایق‌بندی به طور کامل در این فضا رعایت شود.
در روف‌گاردن‌های گسترده به طور معمول تنها از پوشش گیاهی استفاده نمی‌شود، در کنار گیاه‌های استفاده شده در این فضا، طراحی خلاقانه‌ای برای مبلمان روف گاردن در نظر گرفته می‌شود.
روف‌گاردن متمرکز
در روف گاردن‌های متمرکز تنها بخشی از فضا برای کاشت گیاهان در نظر گرفته می‌شود. برای ساخت این نوع از فضاهای گیاهی اجباری به عایق‌بندی فضا نیست، می‌توان با استفاده از باکس‌های لازم برای کاشت گیاه که از جنس بتن یا چوب در بازار موجود است استفاده کرد. تخته‌های بتنی و چوبی نیز می‌تواند برای اجرای این نوع فضای سبز استفاده شود. اما هنگام استفاده از آنها نیز باید به بحث عایق بودن این تخته‌ها توجه داشت.
روف‌گاردن پرتابل
روف‌گاردن‌های پرتابل قابل حمل هستند و می‌توانند به صورت متحرک بر روی بام یا فضای ایوان قرار گیرند. این نوع از باکس‌های گیاهی به طور معمول در گلدان‌های مخصوص وجود دارند و می‌توانند به فضای بام یا ایوان منزل اضافه شوند. این نوع از باکس‌های گیاهی معمولا از پیش عایق شده‌اند و به صورت آماده در بازار موجود هستند.
مراحل عایق‌سازی روف‌گاردن
هر روف‌گاردنی برای اینکه بتواند زیبایی خود را در طول سالیان حفظ کند نیاز است که در ۵ مرحله و به صورت لایه‌ای عایق‌بندی شود. این عایق‌بندی‌ها عمر و دوام روف‌گاردن را بیشتر می‌کند و همین امر موجب ماندگاری این فضا در ساختمان می‌شود. این عایق‌ها در چند لایه اجرا می‌شوندبه مراحل زیر تقسیم می‌شود:
- عایق رطوبتی
- عایق ضدریشه
- لایه محافظ عایق ضدریشه
- زه‌کشی
- لایه فیلتر خاک
برای لایه عایق رطوبتی، از ایزوگام و روش‌های معمولی که در همه ساختمان‌ها استفاده می‌شود می‌توان استفاده کرد. اما برای عایق‌بندی فضای روف‌گاردن بهتر است ایزوگام ساختمان در دو نوبت اجرا شود و میان این دو نوبت یک روز فاصله باشد.
لایه بعدی لایه‌ای است که به عنوان عایق ضدریشه عمل می‌کند و با نام ژئوممبران شناخته می‌شود. این لایه می‌تواند به صورت پیش‌ساخته در دسترس معماران و طراحان قرار گیرد و راه دیگر اجرای آن با استفاده از مواد لازم این امر است.
لایه بعدی به عنوان محافظ عایق ژئوممبران عمل می‌کند. این لایه به لایه ژئوتکستایل معروف است و به طور معمول از جنس پلی‌استر ساخته می‌شود. این لایه به عنوان لایه محافظ ژئوممبران استفاده می‌شود و از فرسایش این لایه می‌کاهد. همچنین این محافظ در کنترل هم‌سطح‌سازی و عملیات زه‌کشی کاربرد دارد.
در لایه زه‌کشی از موادی استفاده می‌شود که به صورت شانه تخم‌مرغ هستند و موجب رسیدن هوا و آب به ریشه گیاه می‌شوند. آب مورد نیاز گیاهان در این لایه ذخیره می‌شود و هنگام نیاز گیاه می‌تواند از آب موجود در این لایه برای بقا استفاده کند.
لایه فیلتر خاک پیش از ریختن خاک مناسب برای رشد گیاه اجرا می‌شود. این لایه از نفوذ ذرات خاک به لایه‌های زیرین جلوگیری می‌کند. استفاده از این لایه موجب می‌شود تا رسوب خاک هنگام آبیاری به لایه‌های زیرین نفوذ نکند.
در نهایت پس از اجرای این عایق ها و لایه‌های محافظ می‌توان از خاک برگ مخصوص گیاهان استفاده کرد و گیاهان مورد نظر را در روف‌گاردن کاشت. بدون این عایق‌ها امکان دارد ایجاد فضای روف‌گاردن به سقف طبقه آخر آسیب وارد کند. علاوه بر آن عمر روف‌گاردن نیز کوتاه خواهد شد.
گیاهان قابل رشد در روف‌گاردن
انواع گیاهان در روف‌گاردن‌ها قابل پرورش هستند. می‌توان در روف‌گاردن‌هایی که نور کافی می‌گیرند اقدام به کاشت انواع صیفی‌جات و سبزی‌های مصرفی کرد. علاوه بر آن انواع گل و گیاه نیز در روف‌گاردن‌ها قابل کاشت است. در هنگام کاشت بهتر است به نوع محافظتی که گیاهان در تغییرات فصلی نیاز دارند دقت شود. امکان کاشت انواع درختچه‌ها و گیاهان بلند نیز در روف‌گاردن‌ها با توجه به فضای ایجاد شده وجود دارد.
به طور کلی استفاده از چمن‌های معمولی برای روف‌گاردن توصیه نمی‌شود و انواع مخصوصی از چمن برای کاشت روی بام منازل استفاده می‌شود. مسئله دیگر میزان نوری است که گیاهان در طول روز دریافت می‌کنند، بهتر است گیاهانی انتخاب شوند که در اثر نور مستقیم دچار سوختگی نشوند. زیبایی روف‌گاردن به عمر گیاهانی که در آن استفاده شده بستگی دارد و باید این نکته هنگام انتخاب گیاه رعایت شود.
خاک مناسب برای روف‌گاردن
خاک مناسب برای روف‌گاردن نیز باید دارای شرایط مخصوصی باشد. نوع خاکی که در ساخت و طراحی روف گاردن‌ها استفاده می‌شود از انواع خاک سبک است. انتخاب خاک سبک هنگام طراحی روف‌گاردن‌ها می‌تواند احتمال بروز آسیب به سقف را کاهش دهد، همچنین می‌تواند ساخت روف‌گاردن را آسان کند.
خاک مناسب روف‌گاردن خاکی است که توانایی جذب آب بیشتری دارد. ذرات خاک مناسب روف گاردن نباید در طی آبیاری به لایه‌های زیرین نفوذ کند. با توجه به مشکلات موجود برای تعویض مداوم خاک روف‌گاردن باید در انتخاب خاک مناسب برای این فضا دقت کرد.
طراحی فضای روف‌گاردن
روف‌گاردن‌ها فضاهای بسیار مناسبی جهت گذراندن وقت به همراه خانواده در طبیعت و در یک فضای خصوصی است. طراحی مناسب این فضا می‌تواند بر نحوه استفاده از آن تاثیر بگذارد. مبلمانی که برای این فضا در نظر گرفته می‌شود باید در برابر تابش نور آفتاب و بارش باران مقاوم باشد. انواع مبلمان برای فضای باز با طرح‌های متنوع در بازار موجود است. در نظر گرفتن آلاچیق برای روف‌گاردن نیز می‌تواند به حفظ حریم خصوصی زمانی که روف‌گاردن در دیدرس ساختمان‌های دیگر است گزینه خوبی باشد.
برای طراحی و دیزاین این فضا متخصصین و معماران بسیاری وجود دارند که با ارائه طرح‌های پیشنهادی می‌توانند به بهترین نحو فضای مناسبی در بام منازل ایجاد کنند. همچنین می‌توان با انجام لوله‌کشی‌های گاز و آب و در نظر گرفتن برق مجزا برای این فضا، استفاده‌های بیشتری از آن برد.
آیا نکتۀ دیگری هم هست؟
مهم‌ترین موضوعی که باید به آن توجه کنید این است که در حد امکان از گیاهان بومی و سازگار با منطقۀ جغرافی خود استفاده کنید. به طور مثال، اگر در شهری با آب و هوای گرم و میزان بارندگی کم زندگی می‌کنید، نگهداری از گیاهانی که به هوای خنک و آبیاری زیاد نیاز دارند سخت و گاهی غیرممکن است. یا اگر بیشتر روزهای سال درجه حرارت هوای شهرتان پایین است، نمی‌توانید از گیاهان گرمادوست نگهداری کنید. این مورد به خصوص زمانی که به بحران کمبود آب فکر کنیم برجسته‌تر می‌شود. باید سعی کنید درختان و بوته‌هایی را در باغ خود بکارید که نیازشان به آب با مقدار بارش سالیانۀ منطقه‌تان تأمین شود و در باقی ماه‌های سال به آبیاری کمتری نیاز داشته باشند. در هر حال، یکی از اهداف این باغ‌ها کمک به حفاظت از محیط زیست است!
سخن آخر:
بام‌های سبز را به موضوع پیچیده‌ای تبدیل نکنید. حتی اگر امکان، اختیار یا توان مالی برای ساخت و طراحی روف گاردن را ندارید، خودتان را از همزیستی با گیاهان محروم نکنید. بالکن، پشت پنجره‌ها و داخل خانه‌تان را با گیاهانی که دوست دارید و نگهداری از آنها را بلد هستید پر کنید. هدف این است که طبیعت را تا جایی که می‌توانیم وارد زندگی شهری کنیم و طراوت از دست رفته را تا حدودی برگردانیم. هنوز هم می‌شود از دیدن پیچک‌هایی که دور نرده‌های یک بالکن پیچیده‌اند و بوته‌های نسترنی که داخل گلدان‌های تراس رشد می‌کنند لذت برد یا عشق به طبیعت، خاک و گیاهان را با نگهداری از گلدان‌های آپارتمانی سیراب کرد.
اگر به این مقاله علاقه‌مند بوده‌اید، شاید مقاله زیر نیز برای شما جذاب و مفید باشد:
۵ راه حل مفید برای شما که در انتخاب کاشی بین کابینتی آشپزخانه خود تردید دارید!
