به گزارش ساختمان آنلاین: رئیس‌جمهور ترکیه، با فشار بر بانک مرکزی این کشور، خواستار کاهش نرخ بهره شد که به نظر او، می‌تواند اقتصاد این کشور کمک کند. این در حالی است که نرخ تورم در سال جاری به حدود ۲۰ درصد رسیده و افت چشمگیر ارزش لیر موجب شده بسیاری از مردم پس‌انداز‌های خود را از دست بدهند. بسیاری از کارشناسان اقتصادی ترکیه، کاهش نرخ بهره را اقدامی «غیرمسئولانه» توصیف کرده واحزاب مخالف دولت خواستار برگزاری انتخابات زودرس شده‌اند.
نایب‌رئیس سابق بانک مرکزی ترکیه که درنتیجه تازه‌ترین مورد از انتصاب‌های اردوغان از سمت خود برکنار شد، در توئیتی نوشته: «این تجربه نامعقول که هیچ شانسی برای موفقیت ندارد باید هرچه سریع‌تر متوقف شده و به سیاست‌های قبلی بازگردیم که هدف آن حفاظت از ارزش لیر و رفاه مردم ترکیه بود.» کاهش ارزش پول ملی ترکیه طی دوهفته اخیر ادامه داشته و از سال ۱۹۹۹ تاکنون بی‌سابقه است. لیرترکیه طی سال جاری در میان تمامی ارز‌های جهان بدترین عملکرد را داشته و برخی از کارشناسان، سیاست‌های اقتصادی «نپخته» رئیس‌جمهوری ترکیه را دلیل این بروز این وضعیت می‌دانند.
در رابطه با چندوچون کاهش ارزش لیر، و تاثیرات خاص آن بر اقتصاد ترکیه و نیز اقتصاد و بازار منطقه، گفت وگویی داشته ایم با مهدی بستانچی، کارشناس پول و سرمایه.
بستانچی ابتدا توضیح می‌دهد که ترکیه از سال ۲۰۰۰ میلادی یک سری اصلاحات اقتصادی را آغاز کرد. به تبع این اصلاحات، تغییراتی در سیاستگذاری بانک مرکزی اتفاق افتاد که طی آن اصلاحات، ارزش پول ملی ترکیه به شدت تقویت شد. ولی برداشت رئیس‌جمهور اخیر ترکیه، در کل این است که این اتفاق-رشد ارزش پول ملی- به دلیل اصلاحات سیاسی رخ داده توسط وی بوده! و به همین دلیل، رفته رفته شروع کرد به عزل روسای بانک مرکزی و جابه‌جایی‌ها و فشار زیادی را بر نرخ بهره بانک‌ها وارد کرده و با کاهش نرخ بهره بانکی، درصدد بود سیاست‌های پولی جدید ایجاد کند-دقیقا رئش نادرست گرفتن استقلال از بانک مرکزی-.
اما در حالی دولت این دخالت‌ها را آغاز کرد که نرخ تورم در ترکیه بالا بود؛ بنابراین از همین ابتدا باید تاکید کنم که دررابطه با سقوط ارزش لیر در ترکیه، یک دلیل «کلی» وجود دارد و آن دلیل کلی، «دخالت دولت در بانک مرکزی» و گرفتن استقلال آن است، که البته این معضل تنها مختص کشور ترکیه نیست ومشکلی است که اتفاقا در کشور ما هم رخ داده و می‌تواند در هرکشور دیگری هم رخ دهد. در واقع هرگاه سیاستگذاران و دولتمردان به عرصه سیاست‌های پولی ورود کردهاند، و سیاست‌های بانک مرکزی کشور را به هردلیلی، در کنترل خود گرفته‌اند، سیستم بانکی و پولی را ازوضعیت ثبات و پایداری خارج کردهاند. پس عملا اصرار دولت ترکیه در کنترل بانک مرکزی و ورود به سیاست‌های پولی، موجب شده که امروز این کشور با کاهش ارزش پول ملی خود مواجه شود. درهرکشوری که دولت، به نهاد بانک مرکزی فشار وارد کند؛ وضعیت پولی کشور از ثبات و وضعیت استاندارد خود خارج می‌شود؛ امری که کاملا طبیعی و قابل انتظار است.
اخیرا رئیس جدید بانک مرکزی انتصاب شده توسط اردوغان اعلام کرده بخش بانکداری این کشور بسیار قدرتمند است ونظام بانکی این کشور یکی ازموفق‌ترین نظام‌های بانکی جهان است؛ با انتصاب وی ار سوی اردوغان چه اتفاقی افتاده که وی چنین ادعایی دارد؟
چنین سخنانی در شرایط بحرانی که دولت ترکیه در آن قرار دارد، طبیعی است؛ چون این رئیس بانک مرکزی، انتصابی است و باید چنان سخن بگوید که رئیس‌جمهوری ترکیه را خوش آید! و ارزش منطقی و علمی اقتصادی ندارد؛ چون آن‌چه دیده می‌شود، نتیجه اقدامات است و نه سخنانی که شنیده می‌شود. شاید این نوع سخن‌گفتن در جهت آرام کردن مردم باشد، چون مردم ترکیه نسبت به وضعیت پیش آمده معترض‌اند و به خیابان‌ها ریخته اعتراض خود را نسبت به سیاست‌های «حزب عدالت و توسعه» اعلام کردهاند.
کاهش ارزش لیر در بازار منطقه، چه تاثیری دارد؛ آن‌هم در حالی که ترکیه به هرحال در بازار‌های منطقه، تا حدود زیادی موفق عمل کرده است؛ هم از نظر صادرات کالا و هم از نظر گردشگری.
کاهش ارزش لیر بر بازار بین‌المللی و منطقه‌ای ترکیه، تاثیر چندانی نداشته، هنوزهم ترکیه در این زمینه، درآمد خود را دارد؛ یعنی بازار جهانی‌اش، درگیر این مشکل نشده است؛ دلیلش هم این است که بازار‌های پولی جهانی، پویا هستند و ترکیه، به عنوان صادرکننده فعال در بازار‌های جهانی، می‌تواند از این پویایی استفاده کرده و زمینه بازار‌های خود را تغییر دهد تا دچار ضررو زیان در این مورد نشود و اقتصادش در حدی هست که بتواند با جابه‌جایی، بازار‌های دیگر را تحت پوشش قرا بدهد؛ بنابراین ترکیه در زمینه اقتصاد جهانی و بازار‌های بین المللی، دچار مشکل نخواهد شد.
مساله دیگری که برخی در مورد کاهش ارزش لیر مطرح می‌کنند، معامله ترکیه با روسیه درزمینه تسلیحات نظامی است و این که کاهش ارزش لیر ترکیه، در اثر اقدامات خاص آمریکا بوده است؛ نظر شما چیست؟
من موافق این نظریه نیستم. چون وقتی سیاست‌های اقتصادی در اولویت نباشد، ممکن است چنین اتفاقاتی رخ دهد. اصل موضوع این است که در ترکیه، سیاست‌های اقتصادی بر سیاست‌های نظامی، اولویت دارد. بنابراین، کاهش ارزش لیر، به نظر من ربطی به خرید تسلیحات ندارد. مشکل امروز ترکیه، نتیجه اشتباه در حوزه مالی و پولی دولت اردوغان و دخالت وی در سیاست‌های بانک مرکزی است.
افزایش حجم نقدینگی در کاهش ارزش لیر موثر بوده است؟
اصولا افزایش نقدینگی، همواره موجب افزایش تورم می‌شود و این تنها مختص ترکیه نیست. در صورتی که کشوری تورم بالایی دارد، باید سیاست‌های انقباضی را در پیش بگیرد. اشتباهی که اردوغان کرده، همان اشتباهی است که سیاستگذاران در کشور ما مرتکب شده‌اند؛ یعنی به سمت سیاست‌های انبساطی و خلق پول بدون پشتوانه رفته‌اند. کشور ما در استفاده از روش‌های انبساطی اقتصادی متاسفانه سابقه‌ای چهل ساله دارد- یعنی خلق پول، بیش از رشد اقتصادی، که در این مورد، کشور ما متاسفانه جزو پیشگامان اشتباه در سیاست‌های پولی بوده! و وضعیت فلاکت‌باراقتصاد و کاهش مداوم ارزش پول ملی ما هم ناشی از چنین سیاستی است. – در واقع دخالت دولت در تصمیم گیری‌های بانک مرکزی و رفتن به سوی سیاست انبساطی، ارزش پول ملی کشور را کاهش می‌دهد. این را هم اضافه کنم که بسیاری از کشورها، گاهی متوسل به روش‌های انبساطی و خلق پول می‌شوند؛ اما در این مورد حتما به وضعیت رشد اقتصادی خود توجه دارند.
ترکیه، بدهی خارجی زیادی هم دارد، آیا ممکن است این بدهی‌ها، موجب کاهش ارزش لیر شده باشد؟
نه ابدا و اصلا! الان آمریکا، بزرگ‌ترین بدهکار جهانی است و می‌بینید که عملا دچار چنین مشکلاتی نشده است. منظورم این است که کاهش ارزش پول ملی، ربطی به بدهکاری ندارد. اغلب کشور‌های دنیا، به بانک جهانی پول و یا به کشور‌های دیگر بدهکار هستند، اما همچنان که اشاره کردم، این گرفتن استقلال از بانک مرکزی و در پیش گرفتن سیاست‌های انبساطی-مثلا خلق پول بدون پشتوانه- است که روی ارزش پول ملی تاثیر می‌گذارد. مشکلی که بانک مرکزی کشورما هم با آن مواجه است. اساسا دخالت دولت‌ها در تصمیم‌گیری و سیاستگذاری‌های پولی و مالی بانک مرکزی، همواره مشکل‌آفرین بوده است. در واقع راه حل این است که ارزش پایه پولی افزایش یابد. اینهم که برخی گفته‌اند کم کردن صفر از پول موجب چنین اتفاق شده، غلط است؛ وقتی با رشد افسار گسیخته رشد نقدینگی مواجهیم؛ همه صفر‌های پول را هم که حذف کنیم، باز نمی‌توانیم موجب افزایش ارزش پول ملی بشویم.
دولت ترکیه برای خروج از این بحران باید چه راه حلی در پیش بگیرد؟
البته ترکیه، پیش از سال ۲۰۰۰ هم با این مشکل مواجه بود و توانست خود را از این وضعیت نجات دهد. پس در این مورد تجربه خوبی دارد و می‌تواند از همان تجربه استفاده کند؛ یعنی باید برگردد به همان وضعیت استقلال بانک مرکزی و مدیرانش و با اعتماد به آنان به عنوان کارشناسان بانکی و پولی اجازه بدهد که آنان در این زمینه به طور مستقل تصمیم‌های لازم را بگیرند ودولت به عنوان سیاستگذار، در این تصمیم گیری‌ها دخالت نکند. اساس تمام تصمیم‌های پولی دنیا، استقلال این نهاد‌ها از سیاست و دولتمردان است.
بسیاری از ایرانیان در چند سال اخیر، در ترکیه ملک خریده و یا سرمایهگذاری کردهاند؛ سقوط ارزش لیر، چه تاثیری بر ارزش دارایی این افراد دارد؟
متاسفانه در کشور‌های حوزه خاورمیانه، به دلیل شرایط خاص سیاسی، همواره احتمال چنین رویداد‌هایی هست. این اتفاق چندی پیش در امارات هم رخ داد و سرمایه‌گذاران ایرانی با مشکل جدی مواجه شدند و بسیاری از آنان کل آورده خود را در این کشور از دست دادند. این مشکل در گرجستان و جمهوری آذربایجان هم برای ایرانیان پیش آمد. این نکته را باید مدنظر داشته باشیم که «سرمایهگذاری یک‌سویه» که درآن دو کشور با هم هیچ قراردادی در مورد سرمایهگذاری مشترک ندارند، نتیجه مطلوب وعده داده شده را در پی نخواهد داشت و افرادی که وارد چنین سرمایه‌گذاری‌هایی شده‌اند، همواره ضرر کردهاند. مسئله مهم دیگر این‌که اغلب کشور‌های خاورمیانه، حکومت‌های دموکراتیک ندارند و به راحتی هرگاه که وضعیت ایجاب کند، قوانین جدید وضع کرده و قوانین قبلی را نقض می‌کنند.
در مورد سرمایه‌گذاران ایرانی هم طبعا همین وضعیت بار‌ها پیش آمده و این افراد همیشه متضرر شده‌اند. توصیه من همراه به افرادی که مشتاق سرمایهگذاری در کشور‌های حوزه خاورمیانه بوده‌اند، این بوده که هرگز وارد این عرصه نشوند. اما متاسفانه افراد بدون آگاهی و درس گرفتن از گذشته، اقدام به چنین سرمایه گذاری‌های نا امنی کردهاند.
به نظر شما با به وجود آمدن چین وضعیتی در ترکیه، ایرانیانی که ملکی در آن کشور خریده اند، چه باید بکنند؟
با توجه به شرایط موجود، نظر من این است که واقعیت را بپذیرند و فعلا دست به هیچ اقدام شتابزده‌ای نزنند؛ هر اقدام شتابزده‌ای، می‌تواند موجب از بین رفتن سرمایه این افراد شود. فعلا تحمل و تمرکز کنند. در نهایت کارشناسان پول و اقتصاد، توصیه می‌کنند افراد از سرمایهگذاری بلند مدت در این منطقه، خودداری کنند.
اقتصاد 24
