رایزر چیست؟

رایزر

به لوله‌ای که در راستای عمودی قرار بگیرد رایزر می گویند. در مهندسی لوله کشی piping رایزر، لوله‌ای است که ران عمودی داشته باشد‌ مثلاً در صنایع نفت و گاز دریایی لوله عمودی که نفت را از چاه به سکو انتقال می‌دهد رایزر می‌گویند‌.

رایزر لوله کشی آب مصرفی در تامین آب ساختمان نقش بسزایی دارد یعنی انتخاب قطر رایزر باید با محاسبه دقیق انتخاب شود تا در موقع استفاده آب در ساختمان افت فشار موجب کمبود آب نشود.متاسفانه بیشتر ساختمان های که دچار کمبود اب هستند بعلت درست انتخاب نشدن قطر رایرز می باشد.

بسیاری از همکاران متاسفانه به استناد اینکه اب ورودی به ساختمان (کنتور اب) دارای قطر کم می باشد لوله رایزر ساختمان را نیز با همان قطر اجرا می کنند واین امر باعث افت شدید اب در ساختمان می شود.
رایزر های فاضلاب ساختمان نیز باید مورد توجه قرار گیرد زیرا هدایت پساب باید بدرستی انجام شود.

در سیستم آبیاری بارانی رایزر به لوله‌ای اطلاق می شود که بر روی لوله اصلی و فرعی نصب شده و وظیفه رایزر، رساندن آب به سطح خاک است تا عمل تغذیه و آبرسانی به لوله‌های فرعی و لوله‌ای مانیفیلد انجام شود.

جنس لوله‌های رایزر چیست؟

رایزرها معمولاً از جنس گالوانیزه یا آهنی و لوله پلی اتیلن و یا یو پی وی سی ساخته می‌شوند که دو مورد آخر در آب‌های شور ، کاربرد بیشتری دارند.
بسته به اینکه اتصالات دو طرف رایزر‌ از چه نوعی باشد‌، رایزر به صورت رزوه‌ای یا فلنچی تولید و انتخاب می‌شوند. رایزرها بر اساس میزان آب مورد نیاز در سطح خاک در قطرهای مختلف از ۵/۱ تا ۴ اینچ انتخاب میشوند. البته در سیستم‌های آبیاری سنتی‌، رایزر می‌توانند تا ۸ و در موارد استثانیی تا قطر ۱۰ اینچ نیز انتخاب شوند. معمولاً در انتهای بیرونی و یا سطح بالایی رایزرها‌، شیرهای قطع و وصل قرار می‌گیرد که تعیین کننده میزان تامین خروج آب از رایزر است.

فاصله رایزرها در سیستم‌های آبیاری بسته به فاصله مانیفیلد‌ها از هم و یا سطح پوشش دستگاه‌های آبیاری بارانی نصب شده در مزرعه است که معمولاً بین ۳۶ تا ۱۰۸ متر است. در سیستم آبیاری ثقلی‌، فا‌صله رایزرها بسته به فاصله جوی‌های آبیاری‌، بین ۶۰ تا ۸۰۰ متر نصب میشود.

رایزرهایی که در سیستم آبیاری بارانی کلاسیک ویل موو استفاده می‌شود دارای درپوش‌های مخصوص به نام هیدرانت هستند که روی کلیه رایزرها نصب شده و در زمان استفاده از این رایزرها‌، شیرهای هیدرانت مخصوص عملیات باز و بسته کردن هیدرانت برای سیستم آبیاری بارانی هستند.

در آبیاری بارانی کلاسیک ثابت که لوله‌های فرعی در زیر خاک مدفون هستند رایزرهای یک و یا دو اینچ در فاصله ۲۰ یا ۲۵ متری نصب میشوند که سطح بالایی آنها متصل به شیرهای خودکار یک و یا دو اینچ هستند.

در این نوع سیستم آبیاری بارانی‌، رایزر ۱ یا ۲ اینچ موجود است که یک طرف آنها متصل به آبپاش‌های مخصوص آبیاری بوده و سر دیگر آنها مجهز به قلاب‌های مخصوص بوده که داخل شیرهای خودکار قرار می‌گیرند.

رایزرها در صنایع کشاورزی و آبیاری نقش بسزایی را ایفا می‌کنند. طی چند سال اخیر روش‌های متداول آبیاری در صنایع وابسته به کشاورزی و کشاورزی تحول بسیار زیادی را شاهد بوده است‌. از جمله این تحولات آبیاری به روش بارانی است که با توجه به کمبود آب در ایران روشی بهینه محسوب می‌شود. در این میان رایزرها که نقش انتقال آب به سطح زمین را از لوله اصلی که در عمق حداکثر یک متری دارند مهمترین نقش را ایفا می‌کنند‌. رایزرها در انواع پلیمری و فلزی با روکش کروم که اصطلاحاً آبکاری گرم نامیده می‌شود در ابعاد ۴۰ الی یک متری تعبیه می‌شوند‌.

این سیستم به جهت نوع کاربری در حال حاظر یکی از گزینه‌های مطرح به شمار می‌رود که می‌توان از آن استفاده بهینه را برد‌. رایزرها در موارد مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند که عبارتند از استفاده از رایزر با خروجی نازل به صورت شیر خودکار و یا آبپاش و یا آبپاش‌های مخفی شونده‌. رایزرها قابلیت انعطافپذیری ندارند و از این رو آسیب پذیرند لذا و به جهت جلوگیری از شکستگی و یا جدا شدن از محل پیچ شده در روی لوله که به وسیله یک کمربند با خروجی به سایز لوله تعبیه شده باید دارای محافظی باشد که در برابر لطمات ناشی از رانش‌های زیر سطحی از رایزر و نازل آن محافظت به عمل آورد.

در گذشته این محافظ رایزر از جنس بتن ساخته می‌شد که هم از وزن بالایی برخوردار بود و هم هزینه‌های بالای تولید و حمل را شامل می‌گشت‌. لذا و به جهت سهولت در انجام این کار از لوله‌های پی وی سی در سایزهای مختلف بهره گرفتند که آن هم به جهت استحکام پایین و ضربه پذیری مورد انتقاد قرار گرفت‌. در حال حاضر و به جهت گسترش زمین‌های زیر کشت و اینکه نیاز به اجرای پروژه‌های مطمئن در اولویت دست اندرکاران است لوله‌های پلی اتیلن کاروگیت یکی از گزینه‌های برتر به حساب می‌آید. لوله‌های کاروگیت هم به جهت شکل ظاهری و استحکام بالا و هم به جهت ارزان قیمت بودن نسبت به لوله‌های تک جداره در اولویت امر قرار گرفتند‌. لوله‌های محافظ رایزر از نوع کاروگیت در هر ابعاد و اندازه ای تولید و ارائه می‌شود و هزینه کم باری نسبت به لوله‌های تک جداره پلی اتیلن دارد.

نحوه قرار گیری رایزرها :

رایزرها معمولا در میانه دیواره های داخلی ساختمان قرار می گیرند. رایزرها برای هر قسمت که در نظر گرفته می شوند باید از سایر رایزرها محافظت شوند و مهمترین حفاظت در مورد رایزر آب و رایزر فاضلاب را باید برای جلوگیری از ادقام شدن آب و فاضلاب در ساختمان مورد توجه قرار داد.

یکی دیگر از حفاظت های مهم در مورد رایزر آب و رایزر برق است که باید کاملا به صورت جداگانه و پوشیده از هم در ساختمان مورد استفاده قرار گیرند تا در صورت بروز نشتی و ترکیدگی رایزر آب خطربرق گرفتگی برای ساکنان به وجود نیاید.

بر اساس پاره ای از قوانین ساختمان سازی رایزرها را نباید از مکان هایی از قبیل چاه آسانسور و اتاقک برق ساختمان عبور داد.

یکی دیگر از فاکتورهای مهم در نحوه قرار گیری رایزرها در نظر گرفتن شیب مناسب در لوله های رایزر است. لوله های رایزر آب و فاضلاب چون باید حجم جریان آب و فاضلاب را در خود جابجا کنند باید در طول ساختمان با شیب مناسب نصب شوند تا سرعت حمل و انتقال سیالات کم یا زیاد نباشد.

آیا رایزر فقط برای لوله‌های آب است؟

هرچند به صورت عمومی این‌طور جا افتاده است که رایزرها لوله‌های آب هستند، اما در بحث تخصصی هر مسیر عمودی که آب، برق و گاز را از سطح زمین گرفته و تا طبقات بالایی یک ساختمان ببرد، رایزر نام دارد.

بعضی ساختمان‌ها فضایی به نام «رایزر آتش‌نشان» هم دارند. این رایزر یک محفظۀ عمودی است که در صورت بروز حریق به ماموران آتش‌نشان اجازه می‌دهد با سرعت و سهولت بیشتری به طبقات مختلف ساختمان دسترسی پیدا کنند.