تاسیسات برقی و الکتریکی ساختمان
اختصاصی ساختمان آنلاین: رعایت نکات ایمنی و الزامات مهندسی در ساختمان‌سازی بسیار حائز اهمیت است. یکی از مهمترین بخش‌های ایمنی ساختمان، تاسیسات برقی و الکتریکی است که با رعایت نکات مهم در مورد آن‌ها در هنگام ساختن ساختمان و محل زندگی خود، در نهایت می‌توانید در خانه‌ای ایمن سکونت داشته باشید. اما تاسیسات برقی و الکتریکی شامل چه مواردی است و در هنگام طراحی و نصب آن‌ها باید به چه مواردی توجه شود؟
در این مقاله به تاسیسات برقی و الکتریکی و هر آنچه که مربوط به برق یک ساختمان است می‌پردازیم تا به طور کامل آن‌ها را تشریح کنیم.
آنتن مرکزی
با افزایش روزافزون جمعیت و کمبود فضا برای ساختمان‌سازی، تمایل به آپارتمان‌سازی علی‌الخصوص در شهرهای بزرگ افزایش یافته است. قاعدتاً هر آپارتمان دارای چندین واحد بوده که در هر یک از این واحدها یک خانوار زندگی می‌کنند. خانواده‌ها برای بهره گرفتن از بعضی از وسایل خود مانند کولر، تلویزیون و … باید از محیط پشت بام آپارتمان استفاده کنند.
برای پخش شبکه‌های تلویزیونی به آنتن نیاز است و اگر هر خانواده یک آنتن را بر روی پشت بام قرار دهد مشکلات بسیاری از جمله محدودیت فضا، اثر القایی و انعکاسی آنتن‌ها بر روی یکدیگر، هزینه بالای نصب و نگهداری آن، لطمه زدن به زیبایی ساختمان و به وجود آمدن جنگل آنتن‌ها و … را به وجود می‌آید. برای رفع این مشکل از آنتن‌های مرکزی استفاده می‌کنند.
آنتن‌های مرکزی در واقع استفاده از یک آنتن برای تمام واحدها و گیرنده‌ها است. این آنتن‌ها یک سیستم مجتمع، متشکل از تجهیزات دریافت کننده، تقویت کننده، تقسیم کننده و همچنین انتقال سیگنال‌های تلویزیونی است. پس برای دریافت و تامین سیگنال‌های تلویزیونی در آپارتمان‌ها می‌توان از آنتن‌های مرکزی استفاده کرد. این آنتن‌ها می‌توانند مزایای زیادی داشته باشند از جمله:
- نصب و نگهداری آسان‌تر
- هزینه کمتر و مقرون به صرفه بودن
- حفظ زیبایی ساختمان و جلوگیری از نصب آنتن‌های متعدد در پشت بام
- تامین سیگنال‌های مناسب برای پخش تلویزیون در هر یک از واحدها
- دریافت شبکه‌های مختلف تلویزیونی با کیفیت عالی
هر آنتن مرکزی شامل دو قسمت اصلی یعنی واحد گیرنده و واحد فرستنده است. واحد گیرنده شامل دیش‌های آنتن برای دریافت سیگنال‌های تلویزیونی است. قسمت دوم، واحد توزیع است و همان طور که از اسم آن مشخص است این واحد وظیفه توزیع سیگنال‌های دریافتی برای پخش شبکه‌های مختلف را بر عهده دارد. واحد توزیع به سه شکل مختلف یعنی درختی، ستاره‌ای و آبشاری ساخته می‌شود که رایج‌ترین نوع آن شکل درختی است.
برای آن که کیفیت دریافت و توزیع سیگنال‌ها در همه واحدهای ساختمان یکسان باشد از سیستم‌های (MASTER ANTENNA TV (MATV استفاده می‌شود. این سیستم وظیفه برقرای سطح سیگنال مناسب برای هر گیرنده را بر عهده دارد که شامل دو دسته تجهیزات ابتدایی تهیه سیگنال و تجهیزات توزیع سیگنال است.
در انتخاب آنتن‌های مرکزی باید به سه نکته نوع آنتن، بهره آنتن و جهت آن توجه کنید؛ زیرا این سه گزینه در بهره‌وری آنتن‌های مرکزی بسیار ضروری است. نوع آنتن با توجه فرکانس کانال‌های مورد دریافت و تعداد آن‌ها مشخص می‌شود. بهره آنتن در تعیین بهره‌وری آنتن بسیار مهم است و آنتن باید حداقل سیگنال را برای ورودی آمپلی‌فایر تامین کند. همچنین جهت آنتن با توجه به سیگنال‌های ارسال شده از طرف فرستنده تلویزیونی تعیین خواهد شد.
پمپ یا الکتروپمپ
یکی از مشکلاتی که در ساختمان‌های چند طبقه وجود دارد، افت فشار آب در طبقات بالا است، به طوری که در این طبقات امکان دارد اصلاً هیچ آبی برای مصرف ساکنین وجود نداشته باشد. برای رفع این مشکل و انتقال آب به طبقات بالا با فشار مناسب از پمپ آب خانگی استفاده می‌کنند. اما پمپ آب مناسب برای این گونه ساختمان‌ها باید چه ویژگی‌هایی داشته باشد؟
در ابتدا برای انتخاب پمپ آب مناسب باید به متراژ ساختمان، تعداد شیرهای موجود در آن، میزان مصرف ساختمان و تعداد طبقات ساختمان توجه شود؛ زیرا این چهار مورد در انتخاب پمپ نقش تعیین کننده دارند.
پمپ‌های خانگی در انواع نیم اسب، یک اسب، یک و نیم اسب و دو اسب بخار در بازار موجود است. که با توجه به قدرت پمپ از آن‌ها می‌توان برای ساختمان مختلف کرد.
الکتروپمپ‌های آب خانگی به دو دسته تقسیم می‌شود:
- الکتروپمپ‌های افزایش فشار آب: الکتروپمپ ۳۰۰۰ دور
- الکتروپمپ‌های آب در گردش: الکتروپمپ ۱۵۰۰ دور (این الکتروپمپ برای برگرداندن آب گرم در یک مدار بسته مانند شوفاژ استفاده می‌شود.)
هرچقدر دور الکتروپمپ بیشتر باشد مقدار فشار و صدای تولیدی آن بیشتر است. شاید گاهی شنیده باشید که پمپ آب‌های بی‌صدا وجود دارد که این گفته کاملاً نادرست است و همه پمپ‌های آب دارای صدا بوده اما شدت صدای آن‌ها با هم متفاوت است، بسته به قدرت آن ممکن است صدای آن زیاد یا کم باشد. بر طبق مبحث شانزدهم مقررات ملی ساختمان، وصل کردن پمپ‌ها به انشعاب اصلی آب شهر ممنوع بوده و هر شخصی این کار را انجام دهد موجب تخلف شده است. پس برای اتصال پمپ‌های آب خانگی باید از شیر یک‌طرفه استفاده کرد و آن را از آب شهری جدا کنید.
برق اضطراری
همان طور که از عنوان آن مشخص است، در مواقعی که منبع‌های اصلی تغذیه برق قطع می‌شوند برق اضطراری به عنوان یک پشتیبان عمل می‌کند و به تجهیزاتی که نیاز به ادامه کار دارند برق را تغذیه می‌کند. این برق در قسمت‌های مختلفی از جمله مجتمع‌های مسکونی، بیمارستان‌ها، مراکز اداری حساس، آزمایشگاه‌ها و … استفاده می‌شود.
برق اضطراری در تجهیزاتی همانند آسانسورها، درب اتاق‌های عمل در بیمارستان‌ها، پمپ‌های تامین آب در مراکز آتش‌نشانی‌ها، در مخابرات‌ها، تامین روشنایی در بخش‌های حساس، اعلام خطر در بخش‌های حیاتی بیشترین کاربرد را دارد.
برق اضطراری در ساختمان‌ها نیز بسیار با اهمیت است. این برق در ساختمان‌ها باید در مدت ۱۰ ثانیه وارد سیستم برق‌رسانی شده و تجهیزات و سامانه‌های حیاتی که برای محافظت از جان انسان‌ها تعبیه شده است را به برق متصل نماید. توجه داشته باشید که سیستم برق اضطراری باید به طور کامل از سیستم برق ساختمان جدا باشد.
منابع تغذیه‌ای که وظیفه تامین برق در هنگام قطع برق را بر عهده دارند منابع تغذیه اضطراری می‌گویند. این منابع به دو دسته منابع تغذیه کننده و منابع تولید کننده تقسیم می‌شوند. هرکدام از این دو دسته‌ها بسته به سیستم مورد تغذیه، خصوصیات خاص خود را دارند.
منابع تغذیه کننده از باتری برای تولید انرژی الکتریکی استفاده می‌شود و این منبع برای یک مدت محدود و با توجه مصرف سیستم می‌تواند برق را تولید کند. اما منابع تولید کننده از موتور الکتریکی و ژنراتورها برای تولید برق استفاده می‌کند و تا زمانی که سوخت موتور تامین شود می‌تواند برای یک مدت نامحدود برق تولید کند.
سیستم برق اضطراری را می‌توان به چند دسته زیر تقسیم‌بندی کرد:
- سیستم برق اضطراری با وقفه
- سیستم برق اضطراری بدون وقفه
- سیستم یو پی اس آنلاین
- سیستم یو پی اس آفلاین
- سیستم مختلط
- سیستم یو پی اس Line- Interactive
کلیدی که اتصال مصرف کننده را از منبع اصلی به منبع برق اضطراری تغییر دهد به کلید Change over Switch معروف است. همیشه به یاد داشته باشید که سامانه‌های برق اضطراری باید همیشه تحت نظارت باشند و هر یک ماه یک بار تحت بازرسی قرار گیرند.
تابلو برق و اندازه‌گیری
تابلو برق یک محفظه فلزی و یا غیر فلزی است که در آن چند وسیله قطع و وصل همراه با تجهیزات اندازه‌گیری، کنترل، حفاظت و تنظیم کننده در کنار هم قرار داده شده‌اند تا ارتباط لازم بین تجهیزات ذکر شده و تجهیزات خارج از کنترل برقرار گردد. به طور کلی هر جایی که بحث از بهره‌برداری، انتقال، توزیع و تبدیل انرژی الکتریکی است حضور تابلوهای برق قطعی است.
هر تابلو برق شامل چند قسمت مختلف است که در ادامه معرفی و به طور مختصر تشریح شده‌اند:
۱) تجهیزات الکتریکی (شامل موارد زیر)
- کنتاکتور (وسیله قطع و وصل مدار فرمان است)
- بی‌متال (برای تعیین جهت فرمان قطع در مواقع عبور جریان زیاد)
- انواع رله‌ها (برای تعیین جهت فرمان قطع در هنگام ایجاد خطا)
- کلیدها (قطع و وصل مدار)
- تجهیزات اندازه‌گیری (شامل آمپرمتر، ولت‌متر، فرکانس‌متر و … برای محاسبه پارامترهای متغیر است)
- ترانس جریان (جهت افزایش و کاهش ولتاژ)
۲) بدنه تابلو (محفظه‌ای که کلیه تجهیزات در آن قرار دارد)
۳) قسمت ارتباطات (تجهیزاتی مانند سیم، کابل و … است)
در هنگام تهیه تابلوهای برق باید به نکات زیر در مورد بدنه تابلو توجه کنید:
- باید به گونه‌ای طراحی شود که هرگونه تغییرات در بدنه بدون نیاز به جوشکاری و نقاشی امکان‌پذیر باشد.
- در بالای آن قلاب مناسب برای حمل تعبیه شده باشد.
- در تابلو برق ایستاده پل کابل جهت کابل‌های ورودی و خروجی پیش‌بینی شده باشد.
تابلوهای برق به سه نوع مختلف تقسیم‌بندی می‌شوند:
- تابلو اصلی
- تابلو نیمه اصلی ( تابلوهای نیمه اصلی برق قسمتی از ساختمان را تامین کرده و از تابلو اصلی تغذیه می‌کنند)
- تابلو فرعی
اما در هنگام نصب تابلوهای برق و اندازه‌گیری در ساختمان‌ها باید نکات و الزامات زیر را رعایت کرد:
- تابلو باید به آسانی قابل حمل باشد.
- به اندازه کافی مستحکم باشد.
- زیبا بوده و با رنگ و دکوراسیون ساختمان همخوانی داشته باشد.
- نصب و نگهداری آن آسان باشد.
- کیفیت مناسبی داشته و کمتر به تعمیر و نگهداری نیاز داشته باشد.
- انرژی شبکه را کمتر تلف کند.
تجهیزات ارتینگ و حفاظت در مقابل صاعقه
بیشتر ما صاعقه را با صدای رعب‌آور آن می‌شناسیم. این پدیده اسرارآمیز شاید زیبایی‌های خاص خود را داشته باشد، اما گاهی اوقات باعث به وجود آمدن ضررهای جانی و مالی بسیاری خواهد شد. پدیده صاعقه از تخلیه الکترومغناطیسی میان ابر و زمین به وجود می‌آید.
اما در حال حاضر برای این که از ضررهای آن در امان بمانیم در ساختمان‌سازی از تجهیزات ارتینگ و حفاظت در مقابل صاعقه استفاده می‌کنند. سیستم حفاظت در برابر صاعقه از ساختمان‌ها در برابر آمپر و ولتاژ شدید این پدیده محافظت می‌کند. در واقع این سیستم فضای داخلی ساختمان را از آمپر بالا (حدود ۲۰۰ آمپر) حفاظت می‌کند. اما سیستم حفاظت در برابر صاعقه چگونه کار می‌کند؟
اساس کار این سیستم بدین صورت است که سیستم راهی را برای تخلیه جریان صاعقه به داخل زمین پیدا می‌کند؛ زیرا صاعقه همیشه مسیری را برای عبور انتخاب می‌کند که کمترین مقاومت را داشته باشد.
هر سیستم حفاظت در برابر صاعقه از سه قسمت اصلی ۱. پایانه هوایی (صاعقه‌گیر) ۲. هادی نزولی (اتصال دهنده مخصوص ارت) ۳. پایانه زمین است. هر کدام از این قسمت‌ها کار خاص خود را انجام می‌دهند تا بار الکتریکی حاصل از صاعقه را به داخل زمین بدون اینکه صدمه به سازه وارد شود هدایت کنند.
پایانه هوایی یا صاعقه‌گیر می‌تواند از جنس میله صاعقه‌گیر، سیستم سیم هوایی و سیستم ترمینال مش باشد. این پایانه دریافت کننده جریان صاعقه از طرف هوا است. بهترین جنس برای میله‌های صاعقه‌گیر مس یا استنلس استیل است؛ زیرا دارای مقاومت الکتریکی بسیار پایینی هستند.
بعد از این که جریان صاعقه توسط پایانه هوایی دریافت شد، هادی نزولی وظیفه هدایت جریان صاعقه به پایانه بعدی را بر عهده دارد. در مرحله سوم، پایانه زمین (ارت) جریان هدایت شده توسط هادی نزولی را به صورت ایمن به زمین هدایت می‌کند. پایانه زمین می‌تواند چاه ارت، میله ارت، شبکه ارت و یا هادی ارت خوابانده در زمین باشد. حداکثر مقاومت مورد تایید برای این پایانه ۱۰ اهم است.
درب بازکن برقی و آیفون تصویری
پیشرفت علم و تکنولوژی به راحت‌تر شدن زندگی انسان کمک بسیار بزرگی کرده است. بسیاری از افراد هنوز هم دویدن برای باز کردن و یا حتی استفاده از زنگ‌های درب قدیمی را به یاد دارند. اما امروزه با پیشرفت علم، آیفون‌های تصویری در اکثر خانه‌ها استفاده می‌شود و باز کردن درب را خیلی راحت‌تر از قبل کرده است. ویژگی اصلی این درب بازکن این است که شخصی که در خانه است می‌تواند فردی که در پشت در بوده و آیفون را می‌زند ببیند و در صورت تمایل درب را برای او باز کند. قسمت‌های اصلی یک دستگاه آیفون تصویری شامل موارد زیر است:
- صفحه فلزی یا پنل
- شیشه محافظ لنز
- پخش‌کننده صدا
- میکروفون برای انتقال صدا به بیرون
- سیم اتصال تغذیه
- دوربین برای تصویر فرد در بیرون
- منبع تغذیه ۱۲ ولتی
- شستی برای زنگ زدن
آیفون‌های تصویری دارای مشخصاتی زیادی از جمله امکان ضبط و ذخیره‌سازی عکس شخص، انتقال تصویر شخص به واحد مربوطه، انتقال زنگ واحد خود به زنگ واحد همسایه در صورت نبودن در منزل، امکان برقراری ارتباط صوتی با واحدهای دیگر از جمله واحد نگهبانی، انتقال تماس آیفون تصویری بر روی موبایل و حتی تلفن ثابت، باز کردن درب از خارج از آن و … است. پس با توجه به ویژگی‌ها و فواید ذکر شده برای آیفون‌های تصویری، وجود آن برای هر خانه‌ای ضروری است.
اما در هنگام خرید و نصب آیفون تصویری باید به چه نکاتی توجه شود:
- انتخاب سیستم مناسب با توجه به ساختمان و هزینه‌ها
- انتخاب محل مناسب برای قرار دادن پنل آیفون (پنل باید در محلی باشد که به راحتی بتوان رفت و آمد ساختمان را کنترل کرد.)
- برای جلوگیری از خیس شدن آن از قاب باران‌گیر استفاده شود.
- استفاده از سیم‌های مناسب، عایق مناسب برای سیم‌ها و سیم‌کشی مناسب برای آیفون
- محل مناسبی را برای مانیتور آیفون انتخاب کنید، محل مانیتور باید در مکانی باشد که از تمام ساختمان دید کاملی داشته باشد.
- مانیتور در ارتفاع ۱۵۵ تا ۱۶۵ سانتی‌متری از کف ساختمان قرار داشته باشد.
قسمت دوم این مقاله را در لینک زیر بخوانید:
همه چیز درباره تاسیسات برقی و الکتریکی ساختمان – قسمت دوم
