بررسی معماری جزیره شناور مور
مورینزل (یا همان جزیره مور) در شهر گراتس اتریش، جزیره‌ای مصنوعی شناور در میانه رود مور است که دو ساحل موجود در دو سمت را به یکدیگر متصل می‌کند. این بنای عظیم توسط هنرمندی از شهر نیویورک با نام ویتو آکونکی (Vito Acconci) طراحی گردیده است.
این جزیره در سال ۲۰۰۳ به عنوان پایتخت فرهنگی اروپا انتخاب شد. جزیره مور به شکل یک صدف دریایی بزرگ و بدنه فولادی توری شکل با طول ۴۷ متر طراحی شده است. این جزیره توسط دو پل عابر پیاده به هر دو ساحل مور متصل می‌شود. مرکز سکو یک آمفی‌تئاتر را شکل می‌دهد. زیر گنبد دایره‌ای مارپیچ شکل یک کافه و زمین بازی قرار دارد. طراح، این مجموعه را این‌گونه توصیف می‌کند: «جامی که در یک گنبد می‌پیچد و گنبدی که در یک قدح پیچیده می‌شود.»
در ادامه بحث جزیره مور را از جنبه‌های مختلفی همچون چگونگی اجرای پروژه، اجزا مختلف جزیره، مراحل ساخت و مواد به کار رفته در ساخت جزیره مورد بررسی قرار خواهیم داد.
طرح اولیه پروژه
در ابتدا جزیره به صورت یک پروژه موقتی برای اجرای جشن برنامه پایتخت فرهنگی اروپا در سال ۲۰۰۳ درنظر گرفته شده بود و سپس می‌بایست به یک رودخانه یا شهر دیگر فروخته می‌شد. اما با ساخت این مجموعه، جزیره به یک بنای دیدنی محبوب بین مردم محلی و یک جاذبه گردشگری در شهر گراتس تبدیل شد.
زمانی‌که برنامه پایتخت فرهنگی اروپا در اوایل سال ۲۰۰۴ به پایان رسید، شهرداری کمیته‌ای را برای بررسی امکان دائمی بودن مکان جزیره به عنوان یک سازه پایدار مأمور کرد. مهندسان دانشگاه تکنولوژی شهر، سازه را تست کردند و در همان سال شهرداری گراتس تصمیم بر دائمی شدن پروژه گرفت. در تست‌های صورت گرفته، عمر تقریبی پروژه جزیره مور حدود ۵۰ سال تخمین زده شده است.
موقعیت جغرافیایی جزیره مور
جزیره مور در پیچ رودخانه مور در شهر گراتس اتریش در ۸۰ کیلومتری شهر سالزبورگ (Salzburg) قرار گرفته است. این سکوی شناور بین مرکز تاریخی شهر و ماریاهیل‌فرپلاتز (Mariahilferplatz) قرار گرفته است. ابتدا محل سازه از دید مردم دور مانده بود ولی الان مردم از این جزیره کوچک که دور از هیاهوی شهری است، استقبال می‌کنند.
مفهوم موجود در طراحی جزیره مور
طراحی تنها شامل یک پل پیاده‌روی مارپیچی شکلی است که دو ساحل شهر گراتس را متصل کرده است. این جزیره مصنوعی شناور روی رودخانه مور، بنایی را بوجود آورده است که نه‌تنها نیازمندی‌های لازم برای پیاده‌روی عموم مردم را ایجاد کرده، بلکه سرویس‌ها و توقف‌گاه‌های بسیاری را نیز برای رفاه حال بازدیدکنندگان فراهم کرده است. در حقیقت در یک محیط دور از فضای شهری یک محل دل‌پذیر برای ارتباطات مردمی را ایجاد نموده است.
برای سهولت دسترسی مردم، ساختمان مفصلی در مرکز رودخانه برای دو هدف کلی ساخته شد: همبستگی با طبیعت و اتصال به شهر. این ایده باید با یک طرحی جذاب همراه می‌شد که بتواند مخاطب را جذب پیاده‌روی در مسیری نماید که قبل از آن وجود نداشته است.
هدف ساخت پروژه
هدف پروژه این بود که بتواند دورافتادگی کامل جزیره بین رودخانه و شهر را از بین ببرد. این هدف تنها با طرحی که چندکاره و آینده‌نگر باشد و بتواند فضای عمومی جدیدی برای ارتباط، ماجراجویی و خلاقیت هنری ایجاد کند.
ویتو آکونکی در سال ۲۰۰۳ در رابطه با این طرح گفت: «در حقیقت قصد ما طراحی چیزی بود که بتواند بین محیط‌های مختلف مرزبندی ایجاد کند در حالی که در هم پیچیده شده‌اند. افرادی که در تئاتر هستند بتوانند زمین بازی را ببینند و هنگامی که در کافه‌تریا هستند بتوانند حیاط بیرونی را ببینند. این دو کاربرد نباید از یکدیگر به طور اساسی از یکدیگر جدا می‌شد، مثل آبی که در اطراف جزیره همواره جریان دارد، ما می‌خواستیم چیزی را بسازیم که دائم در جریان و پویا باشد.»
فضاهای داخلی جزیره مور
طراحی پیشنهاد شده توسط ویتو آکونکی نه تنها ترکیب درون و بیرون جذابی را ایجاد نموده بود بلکه ترکیبی از موادی را پیشنهاد می‌داد که بلکه منجر به بهترین اثرات می‌شد. آن یک ارتباط اجتماعی و دورهمی جدید، توسعه یافته در آب و روی آب را ساخته بود، که به یک تجربه خوشایند می‌انجامید.
جزیره که با پیاده‌روها و رمپ‌هایی به دو ساحل رود وصل شده است، پیچشی در دو ناحیه کار می‌سازد که دو نیمه از یک صدف باز را تداعی می‌کند. به بیان دیگر این طراحی تشکیل یک محیط بدون سقف و یک محیط کاسه‌ای‌شکل مسقف را می‌دهد.
دو فضایی که از طریق طراحی منحصر به فرد جزیره بوجود آمده‌اند، کاربردهای مختلفی به صورت زیر دارند.
- از محیط کاسه‌ای شکل بیرونی به عنوان آمفی‌تئاتر استفاده می‌شود. زمانی‌که از آن به عنوان آمفی‌تئاتر استفاده نمی‌شود، تبدیل به مکانی برای نشستن و ارتباطات روزانه مردمی می‌شود.
- در زیر سقف گنبدی شکل شیشه‌ای یک کافه آبی و سفید وجود دارد، که مردم می‌توانند از تراس در بالا و کافه-رستوران در پایین پله‌ها لذت ببرند.
- صندلی‌های منحنی شکل و مثلثی شکل برای شکل‌گیری در وضعیت‌های مختلف قابلیت جابه‌جایی دارند.
- تغییر شکل گنبد در بالا و تشکیل یک زمین بازی اختصاصی برای کودکان در پایین که شامل ریسمان‌های مارپیچ در هر سه بعد است و سطح شیب‌داری که آمفی‌تئاتر را به کافه‌تریا متصل می‌کند، به زیبایی این اثر عظیم افزوده است.
به این ترتیب ترکیب و ادغامی از محیط خارجی و درونی انجام شده است. تمامی جزیره توسط یک مسیر مارپیچی، که تأکیدی است بر شکل کلی طراحی و شامل هر دو مسیر پیاده روی و رمپ است، جزیره را به هر دو سمت ساحل متصل می‌کند. فضاها قابلیت استفاده به طور جداگانه را دارند و توانایی جا دادن ۳۰۰ نفر را به طور همزمان دارند.
ساختار منحصر به فرد جزیره مور
جزیره شامل المان‌هایی است که از درون به یکدیگر متصل شده‌اند، و در دید کلی تشکیل سازه فولادی مشبکی شکل همراه با ورقه‌های شیشه‌ای را می‌دهد. کل سازه روی سکویی واقع شده است که توسط دو ستونی که دیده نمی‌شوند، پشتیبانی می‌شود. تئاتر کاسه‌ای شکل مسقف و آمفی‌تئاتر با سقف باز درون یکدیگر می‌پیچند و این بین یک زمین بازی در فضای خالی ایجاد می‌شود.
مراحل ساخت جزیره مور
- این پروژه عظیم حدود یک سال به طول انجامیده است.
- در سال ۲۰۰۲ کمیته، طراحی را قبول کردند و دشوار بودن ساخت طراحی پیشنهادی به طور تکنیکی اثبات شد.
- زیربنا شامل خاک‌ریزی، اسکله خشک و مونتاژها، ساخت بخش‌های جزیره با بندرگاه‌هایی که جزیره را به ساحل‌ها متصل کند، در آپریل ۲۰۰۲ ساخته شدند.
- از می تا اکتبر ۲۰۰۲، سازه جزیره به اسکله خشک انتقال یافت و در آنجا مونتاژ و رنگ شد. از نوامبر تا دسامبر ۲۰۰۲ جزیره از اسکله خشک تا محل آن واقع روی رودخانه انتقال یافت و پل‌های پیاده‌روی بین جزیره و ساحل‌ها روی رودخانه نصب شدند.
- جزیره مور در ژانویه ۲۰۰۳ به طور رسمی برای استفاده عموم گشایش یافت.
مواد و مصالح به کار رفته در ساخت جزیره مور
در ساخت این سازه از موادی همچون لاستیک، فولاد، آکریلیک، شیشه، آب و نور استفاده شده است.
با استفاده از مواد شفاف که نور را از خود عبور می‌دهند، مرز بین بازدیدکنندگان و آب نورانی شده و انگار برداشته شده است و احساسی همچون نشستن در حباب و رهاشدن در آن ایجاد می‌شود.
پالکانه‌های مختلفی که در بخش‌های مختلف سکو تعبیه شده‌اند شانس دیدن شهر و ساحل‌ها را از نقاط مختلف پیشنهاد می‌دهند. منظره کوه‌های اطراف گراتس از طریق فولاد بدنه جزیره، شبکه‌های کریستالی و کریستال‌های موجود روی سازه منعکس می‌شود.
شکل طبیعی صدف با استفاده از ورقه‌های فولادی که همراه با شیشه‌ای مسطح روی اضلاع مثلث‌هایی پیاده شده‌اند، تشکیل شده است.
در شب پرتوهای نوری رنگ آبی که جزیره را احاطه کرده‌اند، روشن می‌شوند و علاوه بر اینکه به کشتی‌ها و قایق‌های عبوری هشدار می‌دهند، منظره‌ای بسیار زیبا و چشم‌نواز ایجاد می‌کنند. این بخش از پروژه توسط یک هنرمند فرانسوی پیشنهاد داده شده است.
در انتها می‌توان گفت، آنچه که این بنای عظیم را زیبا و هیجان‌انگیز می‌کند نه تنها طراحی نبوغ‌آمیز آن، بلکه مناظر منحصر به‌فرد اطراف جزیره و چشم‌انداز محصورکننده کوه‌های اطراف که چشم بازدیدکننده را نوازش می‌دهد، نیز است.
