اختصاصی ساختمان آنلاین: اصفهان شهری است که هرکسی وارد آن شود، دست خالی بر نمی‌گردد. صنایع دستی منحصر به فرد و مکان های تاریخی که پای هر گردشگر از نقاط مختلف ایران و جهان را به آن باز می‌کند. در هر نقطه شهر اصفهان، شما می‌توانید انواع ساختمان های تاریخی که در دل خود داستان‌هایی دارند را به راحتی مشاهده کنید و ساعت‌ها برای دیدن آن وقت خود را اختصاص دهید. یکی از ساختمان‌هایی که در اول از همه نگاه هر گردشگری را به خود جلب می‌کند، عالی قاپو است.
تمامی معماری‌های ساختمان‌های اصفهان دارای ویژگی‌های خاصی هستند و معماری عالی قاپو هم از این مساله مستثنی نیست. کاخ عالی قاپو از جمله ساختمان‌هایی است که در زمان صفویه ساخته شده و در ضلع غربی میدان نقش جهان و روبروی مسجد شیخ لطف الله قرار گرفته است. ارتفاع این ساختمان به ۴۸ متر می‌رسد و دارای ۶ طبقه و پله مارپیچ است که به بالا رفتن از این ساختمان را شکل خاصی می‌دهند. مینیاتورهایی که در داخل ساختمان برای تزئین به کار رفته است، باعث تمایز معماری عالی قاپو با دیگر ساختمان اصفهان شده و می‌توان از آن به عنوان یک معماری خاص و مدرن آن موقع هم نام برد.
تاریخچه معماری عالی قاپو
این عمارت زیبا بعد از انتقال پایتخت از قزوین به اصفهان و به دستور شاه عباس اول در قرن ده خورشیدی یا یازدهم قمری ساخته شد. هدف اولیه این کاخ زیبا، تبدیل آن به عنوان مکانی برای مقر حکومتی و پذیرایی از سفرا و شاهان در زمان شاه عباس اول بود و بعد از او هم مورد استفاده قرار گرفته است.
مدت زمان ساخت کاخ عالی قاپو
کاخ عالی قاپو در ۵ مرحله معماری و زمان ساخت آن بین ۷۰ تا ۱۰۰ سال تخمین زده شده است که در زمان شاه سلطان حسین، آخرین پادشاه صفوی، تزئیناتی با خطوط نستعلیق به طبقه سوم اضافه شده است. در حال حاضر، اطلاعات خاصی در خصوص معماران اصلی این ساختمان زیبا در دسترس نیست؛ اما براساس اسناد تاریخی بیان می شود که دو معمار برجسته مسجد جامع عباسی و مسجد شیخ لطف الله یعنی استاد علی اکبر اصفهانی یا استاد محمدرضا اصفهانی در ساخت آن نقش داشته باشند.
رابطه در عالی قاپو و نامگذاری آن
عالی قاپو از دو کلمه عالی یعنی باشکوه و بزرگ و قاپو (ترکی) به معنای درب تشکیل شده که در حالت کلی به معنای «درب باشکوه» یا «درگاه بلند» می‌نامند. در عالی قاپو را می‌توان بزرگترین در در یک پایتخت دانست. مردم در آن زمان احترام خاصی برای این در قائل بودند و آن را مقدس می‌شمردند و هرگونه توهین و پا گذاشتن روی آن، مورد بخشش قرار نمی‌گرفت.
باور آن زمان بر این بوده است که شاه عباس اول، این در را از نجف اشرف و از مقبره متبرک حضرت علی (ع) آورده است و حتی خود شاه هم هیچ‌گاه از جلوی این در به صورت سواره عبور نمی‌کرد و هرکسی که قرار بود تا مورد لطف شاه قرار بگیرد، در جلوی این در قرار می‌گرفت و حمد و ثنا برای شاه می‌فرستاد؛ ازاین‌رو، این در را «عالی قاپو» نامیدند.
شمای کلی تزئینات داخلی و خارجی معماری عالی قاپو
یکی از قسمت‌هایی که باعث تفاوت چشمگیر معماری عالی قاپو با معماری دیگر ساختمان‌ها شده است، وجود تزئینات داخلی و خارجی در آن است. در تزئینات داخلی و خارجی از کاشی‌هایی با آجرهای هفت‌رنگ و خطوط اسلیمی به همراه نقاشیهای گل، بوته و حیوانات و مینیاتوری‌های اصیل ایرانی توسط رضا عباسی و خارجی توسط اروپاییان استفاده شده است. به عبارتی دیگر، می‌توان گفت که همین مینیاتورها هست که معماری عالی‌قاپو را به صورت کامل متمایز کرده است.
شش طبقه در معماری عالی‌قاپو
همان‌طور که در بالا گفتیم، ارتفاع عالی‌قاپو به ۴۸ متر می‌رسد و دارای ۶ طبقه است؛ اما نکته قابل‌توجه اینکه شما از هر طرف به این ساختمان نگاهی بی اندازید، تعداد طبقات مختلفی را می‌توانید مشاهده می‌کنید. از جلو بنا یعنی از میدان نقش جهان ۲ طبقه، از پشت ۵ طبقه و از طرفین ۳ طبقه قابل مشاهده است.
ساختار معماری عالی‌قاپو
معماری این کاخ زیبا به صورتی است که نظر هر بازدیدکننده‌ای را از همان درب ورود جلب می‌کند. عمارت عالی‌قاپو به دو قسمت جلویی و مدخل عمارت که کمی از ساختمان اصلی جلوتر و دارای تاق نماهای کوچک است و کاخ اصلی تقسیم می‌شود. در بالای این مدخل هم یک ایوان وجود دارد که یک حوض مسی با لبه‌های مرمرین در وسط این ایوان قرار گرفته و از شواهد تاریخی پیداست که آینه‌کاری از تزئینات اصلی این ایوان بوده است.
بعد از ورود از در جلویی اصلی توسط دهلیز، ورودی اصلی کاخ قرار دارد که عبارت «انا مدینه العلم و علی بابها» که نشان دهنده مذهب شیعه صفوی در ساختار حکومتی است، در بالای آن خودنمایی می‌کند. البته کتیبه‌های زیادی درگذشته بر ورودی کاخ اصلی وجود داشته است که متأسفانه به دلیل نگهداری نادرست و دیگر مسائل، نوشته‌های آن از بین رفته و به‌خوبی معلوم نیست.
بعد از در، یک محیطی به اندازه ۶۴ مترمربع و با ارتفاع ۱۱ متر وجود دارد. از نکات قابل توجه در این محیط، وجود نقاط اکوستیکی در گوشه‌های آن است که صدا در آن نقاط شفاف‌تر و بلندتر از بقیه به گوش می‌رسد.
برای اتصال طبقات به یکدیگر از سه دستگاه پله استفاده می‌شود که دوتای آن مارپیچ است که از گوشه طبقه اول شروع شده و حدود ۹۴ پله از ابتدا و انتها وجود دارد. یکی از معماری بسیار زیبای این ساختمان، مربوط به طبقه سوم است که توسط شاه عباس دوم با ۱۸ ستون و ارتفاع ده متر ساخته شد. ستون‌های پوشیده شده از آینه و سقف‌های مرکب از نقاشی‌ها با طرح‌های بسیار زیبا باعث زیباتر شدن طرح این طبقه با بقیه شده است. دیگر طبقات هرکدام نیز دارای تالارهای مختلف با نقش و نگارهای خاصی است که در آن به کار رفته است.
در آخرین طبقه، مکانی قرار دارد که شاهان صفوی به همراهان برای دیدن بازی‌های چوگان و مراسم‌ها و نمای کلی میدان استفاده می‌کردند. مساحت این تالار ۴۸۰ متر است و به خاطر وجود تیرهای چوبی در کف آن، از استحکام بالایی برخوردار است.
تالار صوت عالى قاپو:
تالار موسیقی، از دیگر تالارهای طبقه ششم است که که تماما گچ کاری است. این تالار دارای مساحت ۶۳ مترمربع و شکل چلیپا است. از ویژگی‌های بارز این تالار، وجود مقرنس‌ها به شکل‌های گوناگون که هم جنبه زیبایی و متناسب دارد و هم اینکه باعث ایجاد محیط آکوستیک شده است تا صداها کامل به کل تالار برسد. در واقع هر طبقه و هر تالار در عمارت عالی‌قاپو دارای طراحی خاص و منحصر به فردی است و هنوز که هنوز بسیاری از معماران برجسته جهان و بازدیدکنندگان محو دیدن آن‌ها می‌شوند. این تالار که به اتاق صوت نیز شهرت دارد، بر اساس شناخت فیزیکی صوت و انعکاس آن به نحوی ساخته شده که مثل یک استودیوی مجهز به ضبط صدا طنینهای اضافی صدا را از بین می برده است و اصوات را به صورتی صاف به تمام قسمتهای تالار میرسانده است.
دیوارهای اتاقهای اطراف نیز با نقاشیهای زیبا تزیین شده اند. در اتاق موسیقی یا اتاق صوت ، گچبری هایی به شکل انواع جام و صراحی در دیوار تعبیه شده که ساختن و پرداختن این اشکال به غیر از نمایش زیبایی، خلاقیت و ابتکار هنرمندان گچکار، برای این بوده که انعکاسات حاصل از نغمه های نوازندگان و اساتید موسیقی، به وسیله این اشکال گرفته شده و صداها طبیعی و بدون انعکاس به گوش برسند.
بنای عالی قاپو به عنوان یک بنای تشریفاتی خوش ساخت و زیبا دستاورد دیگری از هنر معماری دوران صفویه است.
با آنکه بعد از دوره صفویه به تزیینات بناها خسارات جبران ناپذیری وارد شده ولی هنوز شاهکارهایی از گچ بری ها و نقاشی های عهد صفویه را در بر دارد و بازدید کنندگان را به تحسین وا می دارد.
جمع‌بندی
عالی‌قاپو دارای یکی از شاهکارترین معماری‌های تاریخی جهان است که هنوز بیشتر گردشگران از سراسر دنیا و ایران مبهوت آن می‌شوند. این عمارت صفویه دارای ۶ طبقه است که هرکدام از آن‌ها دارای تالار و طرح‌های مختلفی هستند و نکته جالب‌تر اینکه هر بیننده در هر طبقه یک طرح خاصی را مشاهده می‌کند. از این عمارت بیشتر برای کارهای تشریفاتی و پذیرایی از مهمانان و سفرا پادشاهان استفاده شده است.
