معرفی بکهولودر
بکهولودر ماشینی ترکیبی است که شامل یک لودر در جلو و یک بیل کانال‌کن در عقب می‌باشد. اندازۀ این ماشین از لودر و بیل مکانیکی کوچک‌تر می‌باشد و برای انجام کارها با حجم عملیات کم به‌کار می‌رود. این دستگاه جهت پی‌کنی سبک، کندن کانال‌های کوچک و متوسط جهت لوله‌گذاری، حمل لوله‌ها، لایروبی، برداشتن موانع، خاک‌برداری‌های سبک و بارگیری کامیون‌های حمل خاک مورداستفاده قرار می‌گیرد و اصطلاحاً به آن همه‌کارۀ کارگاه می‌گویند. این دستگاه به‌لحاظ ماهیت ساخت، توانایی انجام کار بیل مکانیکی و لودر در خاک‌های نرم و خاک‌های کشاورزی را نیز دارد.
مشخصات فنی، قدرت و ظرفیت بکهولودر
برخی از مشخصات فنی این ماشین را می‌توان به شرح زیر خلاصه نمود. این دستگاه دارای نیروی محرکه با توان ۷۵ تا ۱۵۰ اسب بخار، دندۀ اتوماتیک و دندۀ معمولی، پمپ هیدرولیکی منصوب بر سر میل‌لنگ یا گیربکس تراکتور، شیر هیدرولیکی مکانیکی یا برقی. اندازه‌های مختلف باکت برای حفاری معمولی، لایروبی ذوزنقه‌ای و تجهیزات جانبی قابل‌نصب، شامل تیغۀ گریدر، کلم شل، چکش هیدرولیکی، متۀ چال‌کن، ریپر و غیره است.
سیستم هیدرولیکی این ماشین برای تمام اجزای این ماشین می‌تواند دارای یک یا دو پمپ باشد. در صورت استفاده از سیستم یک پمپ، شدت جریان ایجادشده توسط این پمپ در حدود ۱۶۰ لیتر در دقیقه و فشار ایجادشده برای بیل مکانیکی در حدود ۲۵۰ بار و برای لودر در حدود ۲۲۰ بار می‌باشد. در سیستم‌هایی که دارای دو پمپ هستند، اگر سیستم باز کار کند، پمپ‌ها به‌صورت اولیه و ثانویه دارای جریان به‌ترتیب ۸۱ و ۷۲ لیتر در دقیقه می‌باشند. ولی در سیستم بسته یک پمپ کار می‌کند و جریان روغن، ۱۶۲ لیتر در دقیقه می‌باشد. ظرفیت جام بیل مکانیکی حداقل ۰٫۰۸ مترمکعب و حداکثر ۰٫۵ مترمکعب می‌باشد و ظرفیت لودر نیز تا ۱٫۱۵ مترمکعب می‌باشد.
انواع بکهولودر
انواع بکهولودرهای رایج به شرح زیر تقسیم‌بندی می‌شوند:
۱) بکهو تمام‌گردان
این نوع می‌تواند حتی فاقد فرانت‌لودر و کابین باشد. قسمت گردانندۀ آن در بالای محور عمودی بوده و می‌تواند تا ۲۷۰ درجه حرکت چرخشی داشته باشد. این دستگاه فاقد قابلیت کشویی‌شدن بوده و به‌لحاظ عمق حفاری از بقیۀ مدل‌ها کمتر حفر می‌کند.
۲) بکهو ثابت
این نوع دستگاه به‌صورت کامل (هم لودر و هم بیل) بوده و به‌لحاظ ثابت‌بودن محور گردان از توان بیشتری برخوردار می‌باشد و قابلیت ۱۸۰ درجه حرکت چرخشی را دارد.
۳) بکهولودر کشویی مکانیکی
این نوع دستگاه نمونۀ کامل‌تر مدل بکهو ثابت می‌باشد که محور گردان آن به‌صورت مکانیکی قابلیت کشویی‌شدن به طرفین از منتهی‌الیه سمت راست شاسی تا منتهی‌الیه سمت چپ را دارد. عموماً این مدل در انجام پروژه‌ها در شهرها به نسبت نوع ثابت و یا گردان، کاربری بیشتری دارد.
۴) بکهولودر کشویی هیدرولیکی
این مدل نمونۀ کامل‌تر مدل کشویی مکانیکی می‌باشد که سهولت انجام کشویی و عدم ایجاد خسارت به سطوح آسفالت در هنگام کشش برای کشویی‌شدن از خصوصیات بارز این دستگاه است و این موضوع باعث افزایش کاربرد آن می‌شود.
انواع جدید بکهولودرها دارای خصوصیات ویژه‌ای هستند که برخی از آن‌ها به شرح زیر می‌باشد:
الف) در سیستم کنترل دستگاه دکمۀ قدرتی تعبیه شده است که با زدن آن قابلیت‌های زیردر دستگاه فعال می‌شود.
۱) افزایش قدرت و افزایش سرعت در انجام عملیات
۲) کنترل راحت‌تر ماشین توسط راننده
۳) صرفه‌جویی در مصرف سوخت و اتلاف زمان کمتر
۴) افزایش حساسیت دستگاه حین کار با بیل
ب) برای کنترل بهتر قسمت بیل دستگاه، دو عدد دستک کنترل‌کنندۀ مکانیکی در آن تعبیه شده است که توسط آن‌ها برخی ویژگی‌های کنترلی دستگاه به شرح زیر افزایش می‌یابد:
۱) کنترل بهتر و آسان‌تر بیل
۲) کنترل کاملاً الکتروهیدرولیکی دستگاه
۳) افزایش فضا در درون اتاق کنترل بکهو
۴) امکان دید بهتر و تسلط بیشتر راننده
قسمت‌های اصلی بکهولودر
قسمت‌های اصلی بکهولودر به شرح موارد زیر است:
۱) بیل مکانیکی
۲) لودر
۳) موتور
۴) سیستم فشار هیدرولیکی
۵) پایه‌های تعادل
۱) بیل مکانیکی
بیل مکانیکی بکهولودر همانند بیل‌های مکانیکی دیگر می‌باشد. از تفاوت‌های بیل مکانیکی بکهولودر با بیل‌های مکانیکی معمول می‌توان به سیستم هوشمند برگشت به عمق حفاری اشاره کرد، که به‌وسیلۀ این سیستم بیل پس از تخلیه به‌طور اتوماتیک به محل تخلیه بازمی‌گردد. زاویه‌ای که بیل مکانیکی می‌تواند با افق داشته باشد ±۶۰ درجه می‌باشد و حداکثر تا ارتفاع ۵ متر (۱۸ فوت) می‌تواند بالا برود. ظرفیت جام آن‌ها نیز متفاوت است، که حداقل آن ۰٫۰۷ مترمکعب و حداکثر آن ۰٫۵ مترمکعب می‌باشد.
۲) لودر
این ماشین همانند سایر لودرها بوده و دارای ظرفیت جام حداقل۰٫۷۶ مترمکعب و حداکثر ۱٫۱۹ مترمکعب می‌باشد. جام لودرها طوری طراحی شده‌اند که عمل تخلیه را می‌توانند در ارتفاع ۲٫۵ تا ۴٫۵ متری از پای لودر انجام دهند. این قابلیت به لودرها امکان می‌دهد تا عمل تخلیۀ بار را در کامیون‌ها و ماشین‌های انتقال به‌راحتی انجام دهند. جام این دستگاه در انواع متفاوتی به شرح زیر وجود دارد:
۱) جام یونیورسال
۲) جام حفاری عمومی
۳) جام صخره‌کنی
۳) موتور
موتور بکهولودر معمولاً دارای ۴ سیلندر می‌باشد. روغن موتور موردنیاز برای آن حدود بین ۸ تا ۱۵ لیتر و مقدار حجم مخزن سوخت این ماشین بین ۱۳۰ تا ۱۶۰ لیتر می‌باشد. قدرت موتور این ماشین به‌طور استاندارد به ۱۵۰ اسب بخار می‌رسد.
۴) سیستم هیدرولیکی
بیل مکانیکی و بیل لودر این ماشین هرکدام دارای ۲ سیلندر هیدرولیکی هستند و پایه‌های تعادل این ماشین نیز هرکدام دارای یک سیلندر هیدرولیکی است و می‌تواند دارای یک و یا دو پمپ هیدرولیکی برای تمام عملیات هیدرولیکی انجام‌شده توسط ماشین باشد. به‌منظور خنک‌کردن روغن هیدرولیک، یک سیستم خنک‌کنندۀ روغن نیز در ماشین تعبیه شده است و دارای سیستم هوشمند برای کنترل فشار در هر لحظه برحسب عملیات در حال انجام می‌باشد.
۵) پایه‌های تعادل
این ماشین به‌دلیل داشتن یک بیل در عقب و یک بیل در جلو، هنگام کارکردن با بیل مکانیکی ممکن است تعادل خود را ازدست بدهد. برای تعادل بیشتر ماشین پایه‌هایی تعبیه شده است که هنگام کار با بیل مکانیکی مورداستفاده قرار می‌گیرند.
عملکرد ماشین در انواع خاک و سنگ
این ماشین‌ها بیشتر برای خاک‌های نرم دستی و زمین‌هایی با سختی متوسط به‌کار می‌روند. این ماشین بیشتر کاربرد کشاورزی دارد و مناسب‌ترین خاک برای این ماشین همان خاک زمین کشاورزی می‌باشد. راندمان این ماشین در برابر خاک‌های سنگی و درشت‌دانه به‌شدت کاهش می‌یابد و همچنین باعث آسیب‌دیدن ماشین، به‌خصوص ازبین‌رفتن تیغه‌های بیل‌ها می‌شود. اگرچه استفاده از این ماشین در زمین‌هایی با پستی و بلندی زیاد بهتر از بیل مکانیکی چرخ‌لاستیکی می‌باشد، بااین‌حال باید از کار با این ماشین در این‌گونه زمین‌ها اجتناب کرد. برای استفاده از این ماشین باید موارد زیر را رعایت کرد:
۱) بررسی محل عملیات: باید اطلاعات کامل از محل پروژه و امکانات موجود در آن محل در دسترس باشد.
۲) وضع زمین محلی: زمین محل پروژه بایستی از نظر پستی و بلندی، نوع و جنس لایه‌های زمین، نفوذپذیری خاک، اطلاعات مربوط به سفرۀ آب زیرزمینی و امکانات زهکشی و هدایت آب‌های زیرزمینی به بیرون از کارگاه به‌دقت بررسی شود.
۳) آب‌وهوای محل: درنظرداشتن شرایط آب‌وهوایی کاملاً ضروری می‌باشد تا براساس آن بتوان طوری برنامه‌ریزی نمود که در شرایط مساعد جوی کار انجام گیرد.
منبع: معرفی ماشین‌آلات ساختمانی، نشریۀ شمارۀ ۴۴۶، معاونت نظارت راهبردی، دفتر نظام فنی اجرایی، ۱۳۸۸
