گچبری
اختصاصی ساختمان آنلاین: گچبری یکی از هنرهای تزئینی برای نمای بیرونی و داخلی ساختمان است که قدمتی بسیار طولانی دارد. گچ خصوصیاتی دارد که آن را به یکی از مواد پرمصرف در معماری سنتی و حتی مدرن تبدیل کرده است. این خصوصیات که شامل قابلیت زودگیری، چسبندگی، قابلیت حجیم شدن، مقاومت در برابر آتش‌سوزی، قیمت پایین و شکل‌پذیری راحت است، باعث شده گچ غیر از موارد تزئینی کاربردهای گستردۀ دیگری هم داشته باشد.
استفاده از گچ به عنوان ملات بین قطعات، پوشش دیوار و ساخت تزئینات ساختمانی پیشینۀ چندین هزار ساله دارد. تا جایی که برای پوشش دیوارهای داخلی اهرام مصر، برخی تزئینات معبد ماه در یونان باستان و همچنین پوشش قوسی کانال‌ها در قسمتی از بناهای تخت جمشید که در دورۀ هخامنشی ساخته شده‌اند، از گچ و مهارت‌های استادان گچبری استفاده شده است.
تزئینات گچبری سبک‌ها و مدل‌های مختلفی دارد که هر کدام مورد پسند گروه مختلفی از مردم است. برخی افراد گچبری‌های سنگین، پرنقش‌ونگار و رنگی را می‌پسندند؛ در حالی که اشخاصی دیگر ترجیح می‌دهند گچ رنگ سفید خود را داشته و با طرح‌هایی ساده و سبک اجرا شود.
همان‌طور که در طول تاریخ تمدن‌ها و اقوام گوناگون از گچبری و تزئینات گچی برای زیبا کردن معابد و خانه‌ها استفاده کرده‌اند، امروزه نیز استفاده از این هنر در بیشتر نقاط جهان طرفداران خود را حفظ کرده است.
گچبری چه سبک‌هایی دارد؟
گچ بری به دو سبک کلی تقسیم می‌شود: سنتی و مدرن.
این دو سبک دارای تعاریف و تفاوت‌هایی هستند که در ادامه شرح داده می‌شود.
گچبری سنتی
گچ بری سنتی همان چیزی است که از خانه‌های قدیمی به یاد داریم: طرح‌هایی پر از جزئیات ظریف، سقف‌های شلوغ و استفاده از رنگ.
سبک سنتی گچ بری خصوصا در ایران، معمولا تداعی‌کنندۀ باغ‌ها و بهشت بوده است. به همین دلیل در طراحی‌های آن انواع گل‌ها و پرنده‌ها مشاهده می‌شده است. در این سبک گچ بری رنگ هم جایگاه خاصی داشته است. شاید امروز برای شما عجیب به نظر برسد، اما استفاده از رنگ‌هایی مانند طلایی، قرمز و سبز درخشان در گچبری‌های سنتی بسیار معمول بوده است.
گچبری سنتی در ایران خود دارای سبک‌های زیرمجموعه است که آنها را به اختصار معرفی می‌کنیم. البته باید توجه داشته باشید گچبری چه در ایران قدیم و چه در باقی نقاط جهان معمولا یک هنر اشرافی تلقی می‌شده است. به همین دلیل اجرای آن فقط در خانۀ ثروتمندان دیده می‌شده است. اما به دلیل ارادت و احترام خاصی که افراد برای مکان‌های مذهبی قائل بودند، بسیاری از نمونه‌های ممتاز گچبری سنتی ایرانی در مسجدها و اماکن مذهبی دیگر هم به چشم می‌خورد.
سبک‌های گچ بری سنتی ایرانی را در ادامه معرفی می‌کنیم:
- گچ بری معرق: این روش مانند کاشی‌کاری معرق است. برای این کار ابتدا ملات گچ رنگی را پیش از آن‌که سفت شود به شکل دلخواه می‌بریدند و قطعات بریده شده را مانند پازل کنار هم می‌چیدند؛ سپس ملات گچ سفید را پشت آن می‌ریختند تا زمینۀ کار یک‌دست شود.
- گچ بری لایه‌ای: این روش را می‌توان حالت پیشرفته‌تر از سبک معرق دانست. در این روش از چند لایه گچ استفاده می‌کنند که هر کدام رنگ متفاوتی دارد. پس از کشیدن لایه‌های گچ رنگی، با ابزار گچبری طرح‌های مورد نظر را درآورده و اجرا می‌کردند.
- گچ بری کلوخی: نمونه‌های این مدل از گچبری را می‌توانید در کاخ‌ها و عمارت‌های دورۀ ناصرالدین شاه ببینید. این نوع گچبری با نفوذ فرهنگ غربی در ایران وارد معماری ایرانی شد.
- گچ بری هشته یا برهشته: این مدل گچبری به آن‌چه عموم مردم می‌شناسند نزدیک‌تر است. واژۀ برهشته همان برجسته است و نشان می‌دهد در این سبک، خطوط و طرح‌های گچ بری به صورت برجسته‌تر از دیوار اجرا می‌شوند.
آن سبکی که امروزه با نام گچبری سلطنتی بین مردم شناخته می‌شود، بیشترین نقاط اشتراک را با گچبری برهشته دارد.
گچبری مدرن
در گچ بری به سبک مدرن دیگر خبری از گل‌ها و مرغان بهشتی نیست. این سبک با طراحی‌ها و خطوط ساده شناخته می‌شود. در گچبری به سبک مدرن معمولا فقط از خطوط راست و زاویه‌های قائمه یا خطوط نرم و منحنی استفاده می‌کنند و تلفیق هر دوی این خطوط در یک فضا بسیار نادر است.
بر خلاف گچبری‌هایی که در دو، سه دهۀ قبل اجرا می‌شد و معمولا فقط جنبۀ تزئینی برای سقف داشت، در سبک مدرن کارآیی بیشتری از این هنر انتظار می‌رود. المان‌ها و تزئیناتی که با گچ ساخته می‌شوند می‌توانند پوشش خوبی برای فضاهایی باشند که تمایل به پنهان کردن آنها داریم. از طرف دیگر به کار بردن گچ بری در تلفیق با نورپردازی ماهرانه، جلوۀ هر دو کار را دوچندان می‌کند.
سابق بر این گچ بری فقط برای اتاق پذیرایی و در قسمت سقف اجرا می‌شد. شاید هزینۀ بالا و وقت‌گیر بودنِ اجرا از دلایل مهم این امر بودند. از طرف دیگر نقوش شلوغ و پر نقش‌ونگار ِگچبری سنتی مناسب اتاق‌های خواب و دیگر فضاهای خانه نبود.
اما امروز شاهد اجرای گچبری‌های مناسب در اتاق‌خواب‌ها و دیگر قسمت‌های خانه هستیم و این یکی از مزایای سبک گچبری مدرن و استفاده از تکنولوژی برای اجرای آن است.
گچبری مدرن به دو صورت اجرا می‌شود. در یک روش اجرای گچ بری در حین ساخت یا بازسازی دیوار و سقف انجام می‌شود. در روش دوم از قطعات گچبری پیش‌ساخته استفاده می‌شود. همان‌طور که از اسم آن پیداست، قطعات پیش‌ساخته به صورت آماده در بازار وجود دارند و طراحان یا صاحبان کار می‌توانند با توجه به محلی که قرار است قطعه در آن قرار بگیرد، سایز و مدل مورد نظر خود را انتخاب کرده و سپس نصب کنند.
در چه بخش‌هایی از خانه می‌توانیم از گچبری استفاده کنیم؟
به صورت کوتاه می‌توانیم پاسخ بدهیم: همه جای خانه!
خصوصا که گچبری‌های امروزی رابطۀ تنگاتنگی با سقف‌های کاذب و نورپردازی‌های مخفی یا غیرمستقیم پیدا کرده‌اند. اما لازم است تناسب طراحی و حجم‌های گچبری با هر فضا را رعایت کنید. قرار نیست همان طرحی که مناسب آشپزخانه است در اتاق‌خواب هم اجرا بشود.
البته حفظ هماهنگی کلی در سبک و طرح گچبری ِ قسمت‌های مختلف خانه، یکی از اصول خدشه‌ناپذیر طراحی داخلی است.
هنگام طراحی و اجرای گچبری به چه نکاتی توجه کنیم؟
گچبری قرار است جلوۀ بهتر و زیباتری به خانۀ شما بدهد، اما اگر چند اصل ساده را رعایت نکنید ممکن است هزینه و زمانی که صرف می‌کنید نتیجۀ عکس بدهد.
به شما پیشنهاد می‌کنیم هنگام طراحی و انتخاب مدل گچبری خانه‌تان به این موارد دقت کنید:
- ارتفاع سقف: گچبری‌های سنگین، خیلی برجسته و حجیم مناسب سالن‌هایی با سقف‌های بلند و ترجیحا پنجره‌های قدی هستند. اگر ارتفاع سقف خانۀ شما در حد استاندارد یا کوتاه‌تر است، سعی کنید طرح‌های شلوغ و حجیم انتخاب نکنید.
- دکوراسیون کلی خانه: زیبایی سقف و کناره‌های آن هم باید هماهنگ با سبک و سلیقۀ کلی شما باشد. همان‌طور که پرده‌های ضخیم و سنگین مناسب فضایی با مبلمان مدرن نیست، گچبری‌های کلاسیک هم با مبلمان مدرن سنخیتی ندارد.
- پرهیز از افراط و تفریط: بهتر است سبک و طرحی از گچبری را انتخاب کنید که بتوانید آن را در باقی قسمت‌های خانه مانند آشپزخانه، دیوار پلکان داخلی و حتی سرویس بهداشتی هم به کار ببرید. استفاده از گچبری فقط برای سالن پذیرایی، دیگر امر پذیرفته‌شده‌ای نیست.
- حفظ ارامش بصری: گچبری مانند رنگ و طرح کاغذ دیواری، تاثیر به سزایی روی آرامش یا آشفتگی بصری افراد می‌گذارد. به طور مثال استفاده از طرح‌های شلوغ در قسمت میانی سقف و رها کردن کناره‌ها، باعث ایجاد حس سنگینی و عدم تعادل می‌شود.
- استفادۀ آگاهانه از رنگ: هرچند گچبری‌های رنگی تقریبا منسوخ شده‌اند، اما استفاده از رنگ‌هایی خاص در بخش‌هایی از گچبری می‌تواند حس اصالت و اشرافیت بیشتری در خانه ایجاد کند. البته بهتر است گچبری رنگی فقط در فضاهای بزرگ‌تر اجرا شود.
سخن آخر:
گچبری امروزی لزوما با طرح‌ها و نقش‌های شلوغ و حجیم همراه نیست. این روزها کمتر خانه‌ای را می‌بینیم که لااقل در اتاق نشیمن و پذیرایی آن از گچبری استفاده نشده باشد؛ اما چون این گچبری‌ها به اندازۀ سابق جلب توجه نمی‌کنند گاهی فراموش می‌کنیم که وجود دارند.
گچبری یکی از عوامل بسیار تاثیرگذار در زیبایی دکوراسیون داخلی است که اگر طبق استانداردهای زیبایی‌شناسی و رعایت تناسبات اجرا شود، هویت خاص و انکارناپذیری به فضاهای داخلی می‌دهد. پیشنهاد می‌کنیم هنگام طراحی و انتخاب مدل گچبری، سلیقۀ تمام افراد خانواده را در نظر گرفته و از متخصصین طراحی داخلی هم کمک بگیرید.
اگر به این مقاله علاقه‌مند بوده‌اید، شاید مقاله زیر نیز برای شما جذاب باشد:
نکات صحیح در مورد بکارگیری گچ در نازک کاری ساختمان
