در ساختمان‌سازی یکی از مسائل مورد اهمیت، تراز کردن کلیه سطوح است. از گذشته تاکنون روش‌های متفاوتی را برای تراز کردن سطوح مختلف ساختمان به‌کار می‌بستند اما یکی از بهترین روش‌های ترازیابی که درحال حاضر بسیار متداول گردیده، استفاده از شلنگ‌تراز است. شلنگ تراز نقش موثری در یافتن نقاط همتراز برای اهداف نقشه‌برداری، ساختمان‌سازی و یا هرنوع مکانی که نیاز باشد، استفاده می‌گردد. به‌رغم اینکه تاکنون و با کمک تکنولوژی، ابزارهای سریع‌تر با کاربردی ساده‌تر جهت این امر، طراحی و ساخته شده‌است اما این وسیله به‌دلایلی همچون در دسترس بودن و یا قیمت مقرون‌به‌صرفه، کاربرد بیشتری پیدا کرده است.
شلنگ تراز چیست؟
شلنگ‌تراز به ﺍﺑﺰﺍﺭﻯ لوله مانند و شفاف گفته می‌شود که بین ۷ تا ۱۰ میلیمتر قطر و حدود ۵ تا ۲۰ متر طول دارد. این لوله یا شلنگ پلاستیکی به‌منظور تراز نمودن انواع سطوح همچون کف ساختمان به‌کار برده می‌شود. شفاف بودن شلنگ‌تراز به‌این دلیل است که، جهت تعیین تراز سطح در داخل شلنگ، آب ریخته می‌شود که برای سهولت در مشاهد سطح این آب، شلنگ تراز به‌صورت شفاف درنظر گرفته شده‌است. مبنای کار این وسیله، یکی از قوانین فیزیک است که تحت عنوان قانون توریچِلى شناخته می‌شود.
کاربردهای شلنگ تراز
علاوه‌بر نقشی که شلنگ‌تراز در پیدا کردن دو نقطه همتراز در ساختمان دارد، از این وسیله جهت زیبایی در نصب همتراز کلیدها و برق‌کاری ساختمان نیز استفاده‌های فراوانی می‌شود. از دیگر کاربردهای شلنگ تراز می‌توان به‌موارد زیر اشاره کرد:
- انجام عملیات نصب و ترازیابی در سقف‌های کاذب
- جهت نصب و اجرای چهار‌چوب‌ها
- به‌منظور نصب کابینت‌ها
- تنظیمات مربوط به اجرای پی و بیس پلیت سازه‌ها و ستون‌ها
قانون ظروف به هم پیوسته یا توریچلی
بر طبق قانون توریچلی یا قانون ظروف به‌هم پیوسته، دو ظرف که به‌صورت مجزا حاوی مایعاتی هستند، تنها درصورتی دارای دو ارتفاع متفاوت می‌باشند که با یکدیگر ارتباط نداشته و از هم جدا باشند. اما درصورتی که با استفاده از یک لوله، دو ظرف محتوی مایعات را به یکدیگر متصل نماییم، سطح مایع ظرفی که، دارای ارتفاع بیشتری است به‌سمت ظرف محتوی مایع با ارتفاع کمتر، حرکت خواهد کرد، تا زمانی که ارتفاع مایعات داخل دو ظرف با یکدیگر برابر و همتراز گردند.
نحوه عملکرد شلنگ‌تراز
همان‌طور که اشاره کردیم، شلنگ تراز به تبعیت از قانون ظروف به‌هم پیوسته عمل می‌کند. با در نظر گرفتن این موضوع که؛ ارتفاع سطح آب در دو طرف یک لوله یا شلنگ پلاستیکى شفاف یکسان است. برای انجام این فرایند، لازم است که هر طرف شلنگ تراز، توسط یک نفر نگه داشته شود. درواقع یکی از این نفرات درجایی که مبنا است، قرار گرفته و نفر دیگر در مکانی‌که نیاز به کد ارتفاعی وجود دارد، می ایستد. نوع نگه‌داشتن شلنگ تراز توسط نفر اول باید به‌گونه ای باشد که سطح آب با کد مربوطه یکسان شود. همچنین نفر دوم می‌بایست تا زمانی که سطح آب در دوطرف همتراز گردد، سر شلنگ را به بالا و پایین حرکت داده تا سطح آب با خط تراز هم‌سطح شوند. به‌این‌ترتیب و تحت این عملکرد، سطح آب در سر دوم شلنگ با کد ارتفاعی سر اول شلنگ‌تراز، هم‌سطح و یکسان خواهد شد.
نحوه استفاده از شلنگ‌تراز در برق ساختمان
نحوه استفاده از شلنگ تراز برای برق‌کاری ساختمان به‌این‌صورت است که داخل آن را از آب پر کرده، به‌نحوی‌که از دو طرف شلنگ، بیست سانتی‌متر خالی باشد. دقت کنید که هیچ‌نوع حبابی در داخل شلنگ تراز وجود نداشته باشد. سپس توسط متر، یک ارتفاع مشخص را برای نصب مثلا قوطی کلید برق بر روی دیوار مشخص نموده و آن را علامت‌گذاری کنید. آنگاه سر شلنگ تراز را به‌صورتی که سطح آب بر روی محل علامت‌گذاری شده مطبق است، قرار داده و از نفر دوم بخواهید که طرف دیگر آن را در سایر نقاطی که قصد نصب قوطی کلید را دارید، گذاشته و تا زمانی که سطح آب دو طرف شلنگ یکسان نشده‌است، شلنگ را بالا و پایین برده تا سطح آب ثابت شود.
نکات مهم برای استفاده از شلنگ تراز
- برای استفاده دقیق‌تر از شلنگ تراز، بهتر است قطر داخلی آن از ۷ میلیمتر بیشتر نباشد.
- پیش از آنکه از شلنگ تراز برای تعیین تراز سطوح مختلف استفاده نمایید، دقت کنید که درون آن، هیچ نوع حباب هوایی وجود نداشته باشد چراکه وجود حباب موجب بروز خطا می‌شود.
- بهتر است پیش از شروع کار، دو سر شلنگ تراز را در کنار یکدیگر گرفته و از اینکه آب در دو طرف شلنگ در یک سطح قرار دارد اطمینان حاصل نمایید.
- در هنگام اجرای فرایند ترازیابی ، از جابه‌جا کردن ناگهانی شلنگ و حرکت‌های شدید خودداری کنید.
- استفاده از شلنگ تراز‌هایی که دارای شفافیت بالاتری هستند در نتیجه حاصله، موثرتر خواهد بود.
- بهتر است از این وسیله در شرایط مساعد جوی برای انجام ترازیابی استفاده کنید و در هوای بارانی، طوفانی و سرد از انجام این عملیات، اجتناب کنید.
- استفاده از مایعات رنگی در داخل شلنگ تراز برای مشاهده و خواندن صحیح کد ارتفاعی، بهتر و مناسب‌تر خواهد بود.
- بلند بودن بیش از حد شلنگ تراز می‌تواند موجب اخلال در کار گردد. مثلا پیچ‌خوردگی و یا دست و پا‌گیر بودن آن ممکن است برای اجرای کار، مشکل ساز شود. همچنین طول زیاد لوله موجب افزایش چسبندگی میان جداره شلنگ و آب شده و درنتیجه دقت کار کاهش می‌یابد.
مزایای استفاده از شلنگ‌تراز
این روزها یکی از پراستفاده‌ترین لوازم و ابزارهای تعیین سطوح و تراز در بخش‌های مختلف عمرانی و به‌ویژه در ساختمان‌سازی، شلنگ تراز است. این وسیله توسط اغلب مهندسین عمران، بناها و یا کارگران ساختمانی جهت تشخیص سطوح همتراز در مکان‌هایی که دارای پستی بلندی است، به طور گسترده‌ای استفاده می‌شود. از دلایل پرکاربرد بودن شلنگ تراز می‌توان به دو ویژگی اصلی این وسیله اشاره داشت؛ اول سادگی و سهولت در استفاده از آن و ویژگی دوم، سرعت بالای اجرای کار توسط این ابزار است. به‌همین علت و باتوجه به ویژگی‌های یاد شده، کاملا منطقی خواهد بود که اغلب افراد فعال در زمینه عمران از شلنگ تراز برای انجام فرایند ترازیابی استفاده نمایند.
معایب استفاده از شلنگ‌تراز
از اصلی‌ترین و شاید بزرگترین معایب استفاده از شلنگ تراز در مقایسه با سایر ابزارهای تعیین سطح، می‌توان به این نکته اشاره کرد که جهت اجرای عملیات تعیین سطح، می‌بایست حتمأ از دو نفر برای این کار استفاده شود. این درحالی است که کاربرد ترازهای لیزری، تنها توسط یک نفر صورت می‌گیرد. همچنین دقت و سرعت انجام کار شلنگ تراز نسبت به سایر ابزارهای جدید تا حدودی پایین‌تر بوده و درصد خطای آن بیشتر از سایر دستگاه‌ها و ابزارها خواهد بود.
