معمار:
علیرضا تغابنی
موقعیت:
تهران
دسته بندی:
خانه
سال پروژه
۱۳۸۹
معرفی و بررسی معماری خانه شریفی‌ها (خانه چرخان محله‌ی دروس)
اختصاصی ساختمان آنلاین: علیرضا تغابنی یکی از برجسته‌ترین معماران معاصر است که در این مقاله به بررسی یکی از خیره‌کننده‌ترین آثار او یعنی خانه‌ی شریفی‌ها خواهیم پرداخت.
علیرضا تعابنی متولد سال ۱۳۵۶ در تهران است. وی که دانش‌آموخته‌ی رشته‌ی معماری دانشگاه گیلان و دانشگاه آزاد است، تا کنون بناهای شاخص بسیاری ساخته و از خود به یادگار گذاشته است. در آینده بیشتر به بررسی ساختمان‌های طراحی شده به وسیله‌ی علیرضا تغابنی خواهیم پرداخت.
خانه‌ی شریفی‌ها که در سال ۱۳۸۸ طراحی شده است و در سال ۱۳۹۱ ثبت شده است، یکی از بناهای مشهوری است که طراحی و ساخت آن کنجکاوی بسیاری از افراد را برانگیخته است. چرا که یکی از ویژگی‌های برجسته‌ی این بنای حیرت‌انگیز متحرک بودن آن است. البته این خانه‌ی عجیب ویژگی‌های دیگری نیز دارد که باعث شده‌است، در مرکز توجهات قرار بگیرد.
خانه‌ی شریفی‌ها در منطقه ۳ تهران و در محله‌ی قدیمی و با اصالت دروس واقع شده است، این منطقه قدیمی در جنوب بلوار شهرزاد و از شمال کمی بالاتر از خیابان دولت است، همچنین از سمت شرق به خیابان پاسداران و از جهت غرب به خیابان کی‌نژاد یعنی حدفاصل میان دو محله‌ی قلهک و دروس، می‌رسد. این خانه همان‌گونه که از نامش پیداست متعلق به خانواده‌ی شریفی است. مساحت این بنا ۱۶۳۰ مترمربع است.
به دلیل کاربری مسکونی خانه‌ی شریفی‌ها که به خانه‌ی‌چرخان و خانه‌ی متحرک هم مشهور شده است، طبقات این خانه مناسب با نیازهای شخصی کارفرما و مالکان آن ساخته شده‌اند. این خانه‌ی چهار طبقه، دارای چهار طبقه زیرزمین نیز هست. از طبقه‌ی اول تا چهارم این بنا، به این فضاها اختصاص دارد؛ اتاق‌های خواب، سالن نشیمن و آشپزخانه. طبقه‌ی آخر خانه‌ی شریفی‌ها مخصوص اتاق کار و فضای بازی بچه‌هاست. بام سبز و استخر نیز در این طبقه گنجانده شده است، اما طبقات زیر زمین خانه‌ی شریفی‌ها اختصاص دارد به استخر، سونا، جکوزی، فضای تاسیسات، سالن ورزش و بیلیارد، سوئیت و پارکینگ.
دسترسی‌های این خانه به دلیل کاربری خصوصی و شخصی آن به گونه‌ای است که تمام طبقات با استفاده از پله و آسانسور به یکدیگر ارتباط دارند.
مدت اجرای ساخت خانه‌ی شریفی‌ها که با الهام از عمارت‌های اصیل و قدیمی ایرانی این‌گونه نام‌گذاری شده است از سال ۱۳۸۹ تا سال ۱۳۹۲ به طول انجامیده است.
علیرضا تغابنی طراح خانه‌ی شریفی‌ها گفته است که قرار بوده این خانه طبق انتظار کارفرما، آقای شریفی یک خانه‌ی نئوکلاسیک با ستون‌های بلند و قرینه باشد، اما با طرح‌های پیشنهادی آقای تغابنی این ایده، جای خود را به ایده‌ی جالب خانه‌ی چرخان داد. ایده‌ای که پلان آزاد بیشترین تاثیر را در آن گذاشته است. پلان آزاد به نوعی معماری گفته می‌شود که در بناها در طی زمان و با توجه به نیازهای کاربران بتوان تغییرات بازر و مشخصی انجام داد.
در طراحی پلان آزاد خانه‌ی شریفی‌ها، از حجم‌های مکعبی برای بازشوها و پنجره‌های مربع و مستطیل شکل استفاده شده است. از آنجایی که این مکعب‌ها، فضاهای داخلی نیز دارند بنابراین تحرک و چرخش این خانه‌ی خاص، منحصرا برای نماسازی نیست؛ چرا که تمام حجم‌های مکعبی خانه دارای زاویه‌ی گردشی ۱۸۰ درجه در فصل زمستان و همچنین دارای زاویه‌ی گردشی ۹۰ درجه در فصل تابستان است.
به گفته‌ی آقای علیرضا تغابنی معمار جوان و دارای سبک مدرن این ساختمان، ایده‌ی انعطاف‌پذیری، یکی از ویژگی‌های اساسی این ساختمان است که در طراحی خانه، حول محور آن شکل گرفته است. این ایده که در نماهای متغیر و متحرک ساختمان اجرا شده است، جلوه‌ای از تفکر برونگرا و درونگرای خانه‌ی شریفی‌ها است. همچنین با در نظر داشتن آب‌و هوای شمال شرق تهران، که در زمستان سردتر از مناطق دیگر این شهر است، این ساختمان به نحوی طراحی شده است که در این فصل از سال می‌تواند یک حجم بسته‌ی با پنجره‌هایی کوچک باشد و در تابستان‌های خنک و معتدل این منطقه خانه می‌تواند، دارای تراس‌هایی بزرگ با پنجره‌هایی بزرگ‌تر و شفاف باشد که به دلیل وجود همین پنجره‌ها و تراس‌ها در تابستان بیشترین بهره از نور طبیعی را دریافت کند و تداعی کننده‌ی زمستان‌نشین و تابستان‌نشین عمارت‌های قدیمی ایرانی باشد.
به گزارش ساختمان آنلاین: چرخش و تحرک موجود در خانه‌ی شریفی‌ها، علاوه بر تاثیر و کاربردی که گفته شد، در فضاهای کاربردی خانه هم موثر است، به عنوان مثال اتاق کار و اتاق‌های گردان واقع در طبقه‌ی سوم و اول می‌توانند تغییر کاربری دهند و اتاق‌های مهمان در طبقه‌ی دوم می‌توانند در دو حالت حضور مهمان یا نبود مهمان تغییر وضعیت بدهند.
نورگیری ساختمان نیز علاوه بر تامین شدن توسط حجم‌های مکعبی متحرک، از آبنمای شیشه‌ای هم تغذیه می‌شود تا دو طبقه‌ی ورزشی و استخر که در زیرزمین خانه قرار دارد، از نور طبیعی بهره‌مند شود، همچنین نورپردازی این قسمت توسط سازه‌های آینه‌ای کارگذاشته شده در فاصله‌ی استخر و یک حوضچه‌ی دیگر انجام می‌شود، که بازتاب زیبایی از نور را در آب موجود در استخر ارائه می‌دهد.
این خانه به دلیل داشتن حجم‌های مکعبی متحرک، در زمستان یک خانه‌ی بسته است که گویی ارتباطی با بیرون ندارد و در تابستان با حرکت حجم‌های مکعبی گویی که شکفته می‌شود و ارتباطش با دنیا را از سر می‌گیرد. این موضوع یادآور زندگی و حیات گیاهان در زمستان و تابستان است که در زمستان به خواب فرو می‌روند و در تابستان شکفته و تازه می‌شوند. به همین دلیل است که با بسته شدن نماهای ساختمان خانه‌ی شریفی‌ها، به استثناء نورگیر سقفی، ارتباطات دیگر با بیرون خانه قطع می‌ٔشود و با باز شدن نماها سراسر خانه حتی مکان‌هایی خصوصی مانند اتاق‌های خواب و حمام ارتباط خود با بیرون از خانه را از سر می‌گیرد.
این برون‌گرایی و درون‌گرایی در معماری‌های سنتی ایرانی در حیاط خانه و اندرونی آن خلاصه می‌شده‌است. به صورتی که حیاط خانه سراسر گشودگی و ارتباط بیرونی بوده و اندرونی، بسته و خصوصی و دارای کمترین ارتباط با بیرون بوده است.
علاوه بر تداعی تفکر متضاد برونگرا و درون‌گرا که در معماری این ساختمان نهفته است، عدم قطعیت دوران مدرن نیز در طراحی چرخان و متحرک این خانه جاری است. مکعب‌های حجمی خانه‌ی شریفی‌ها که باعث شده است این خانه لقب خانه‌ی چرخان یا خانه‌ی متحرک را دریافت کند، نشان‌دهنده‌ی معماری غیر قطعی و غیر ساکن آن است. نکته‌ی جالب توجه در معماری خانه‌ی شریفی‌ها نیز همین انعکاس تفکر مدرن در آن است، این خانه با آنکه در محله‌ی اعیان‌نشین تهران واقع شده است کمتر در پی خودنمایی‌های مرسوم میان خانه‌های ساخته شده در این منطقه است. سادگی و زیبایی مدرن این خانه بیانگر سادگی زندگی روزمره است. همچنین کاربردی بودن فضاها و بهره‌گیری از تمام قسمت‌های موجود در خانه نشانگر ارزش فضاست. طبق توضیحات آقای تغابنی ایده‌ی چرخشی بودن قسمت‌های مکعب‌های حجمی خانه از خاستگاهی ایرانی است و کمتر به سمت معماری غربی متمایل است.
روش ساخت و پیاده‌سازی سیستم چرخش خانه‌ی شریفی‌ها در واقع یک تکنیک ساده است که در صنعت ذوب‌آهن و کشتیرانی ایران، سن‌های گردان تئاترها و رستوران‌های گردان، نمایشگاه‌های خودرو استفاده می‌شود.
برای ایجاد نورگیری طبیعی در سایر قسمت‌های خانه‌ی شریفی‌ها، درست در مرکز ساختمان یک وید بزرگ ساخته شده است، تا اتاق‌های خواب و سایر فضاها نیز از نور این وید تغذیه شوند چرا که قسمت‌های نورگیر خانه، فضاهایی مانند اتاق مهمان، اتاقکار و اتاق صبحانه‌خوری، فضای مجاور آن‌ها و راهرو را تشکیل می‌دهد.
پارکینگ خانه‌ی شریفی‌ها، تالار ورزش و استخر آن، با آن که دارای انسجام و یکدستی است اما به گونه‌ای طراحی شده‌اند که همزمان با این یکدستی مستقل نیز هستند. نکته‌ی جالب توجه در پارکینگ خانه این است که یک پلکان که به شکل پل طراحی شده است، شروع خانه را به صورت رسمی، به کسانی که وارد خانه می‌شوند، اعلام می‌کند.
طبقات زیرزمین نیز به دلیل نورگیر بودن آن‌ها و عقب‌ٔنشینی طبقه‌ی زیرزمین اول در حکم یک مجموعه‌ی یکپارچه و منسجم هستند که دارایی پویایی خاصی بر خلاف سایر زیرزمین‌ها هستند. علت این موضوع نورگیر بودن این فضاهاست.
