معرفی دامپر و کاربردهای آن
دامپرها یکی از تجهیزات حمل بتن و سایر مصالح در کارگاه‌ها در مقیاس کوچک و در مسافت‌های محدود هستند. شیوۀ کار دامپرها شباهت زیادی با روش قدیمی استفاده از فرغون دارد، با این تفاوت که نیروی محرکۀ آن‌ها به‌جای عامل انسانی توسط موتور تأمین می‌شود که این خود موجب افزایش سرعت و حجم کار می‌گردد. دامپرها معمولاً در فواصل حمل پایین به‌کار گرفته می‌شوند و در بیشتر موارد کارایی خوبی داشته و هزینۀ اولیۀ خود را به‌زودی مستهلک می‌کنند.
برای حفظ بتن در حالت یکنواختی باید حداکثر دقت را در عمل حمل بتن از محل ساخته‌شدن تا محل مصرف به‌کار برد و باید توجه داشت که در عین این کار اجزای متشکلۀ بتن دچار جداشدگی نشوند و مخلوط به حالت یکنواخت باقی بماند. برای انتقال بتن به محل مورداستفاده تجهیزات مختلفی می‌تواند مورداستفاده قرار بگیرد. انتخاب اینکه از چه نوع وسیله‌ای برای کار استفاده شود با توجه به عوامل متعددی از قبیل نوع و حجم کار، سرعت موردنیاز و دسترسی به تجهیزات تعیین می‌شود.
دامپرها امروزه در ظرفیت‌های مختلفی تا نُه تن ساخته می‌شوند و موتور آن‌ها نیز همانند بقیۀ وسایل نقلیه از نوع دیزلی می‌باشد، قدرت موتور این ماشین‌ها بسته به ظرفیت متفاوت بوده و مصرف سوخت آن‌ها نیز بسته به ظرفیت و نیز تکنولوژی مورداستفاده در موتور متغیر است.
انواع دامپر
دامپرها در کل دارای ساختار مشابهی هستند و تفاوت عمده بین انواع آن، به‌جز ظرفیت، مربوط به نحوۀ تخلیۀ بار از جامر آن‌ها می‌باشد. نوعی از دامپرها که بیشتر مورداستفاده هستند، به این ترتیب عمل می‌کند که جام از جلو توسط جک‌های هیدرولیکی بار موجود در خود را تخلیه می‌کند. این سیستم برای کاربردهای معمولی که نیازی به قدرت مانور جام دامپر وجود ندارد مورداستفاده قرار می‌گیرد.
نوع دیگر به این ترتیب عمل می‌کند که جام دامپر به‌وسیلۀ یک صفحه که قابلیت گردش دارد در جهات مختلف چرخیده و توسط جک‌های هیدرولیکی بار را تخلیه می‌کنند. از این نوع دامپرها در حالاتی که تخلیه از روبه‌رو جوابگو نمی‌باشد استفاده می‌شود.
نوع دیگری از دامپرهای با جام گردنده وجود دارند که علاوه بر امکان چرخیدن جام، با استفاده از جک‌هایی، جام را بالا میبرد و به این ترتیب قابلیت تخلیه در ارتفاع‌های مختلف تا حد ۳ متر را ایجاد می‌کند. این نوع از دامپرها معمولاً در ظرفیت‌های پایین‌تر مورداستفاده قرار می‌گیرند و برای تخلیه روی دپوها مناسب می‌باشند.
اجزای تشکیل‌دهندۀ دامپر
دامپرها از دو قسمت اصلی تشکیل شده‌اند که این دو قسمت به‌وسیلۀ اتصال مفصلی به یکدیگر متصل می‌شود و در برخی موارد اتصال دو شاسی به‌صورت صلب می‌باشد. قسمت عقبی شامل شاسی، موتور، کابین همراه با سیستم کنترل ماشین، لاستیک‌ها و سایر ملحقات می‌باشد. موتور دامپرها عمدتاً از نوع چهار سیلندر بوده و اجزا و شیوۀ کار آن همانند سایر وسایل نقلیۀ موتوری می‌باشد و قدرت محرکه را به چرخ‌ها منتقل می‌کند.
کابین می‌تواند به‌صورت سرپوشیده و یا باز باشد که در نوع سرپوشیده تمام جهات اتاقک به‌صورت شیشه‌ای است تا امکان تسلط کامل بر اطراف را برای راننده ایجاد کند. با توجه به اینکه معمولاً دامپرها در زمین‌های ناهموار کار می‌کنند، لرزش زیادی به‌صورت طبیعی به راننده منتقل می‌شود که این باعث خستگی و نیز ایجاد مشکلاتی برای او می‌شود. لذا امروزه سازندگان دامپرها ملزم به رعایت استانداردهایی برای جلوگیری از انتقال لرزش هستند. امروزه برای ایمنی بیشتر راننده اتاقک دارای چارچوبی ساخته می‌شود و برای صندلی، کمربند ایمنی در نظر گرفته می‌شود. شکل لاستیک‌ها با توجه به نوع زمینی که قرار است در آن کار کند ساخته می‌شود. باک سوخت دامپر نیز در این قسمت قرار می‌گیرد.
قسمت جلویی دامپر شامل شاسی، لاستیک و جک‌های هیدرولیکی به همراه جام می‌باشد. جام دامپرها از جنس فولادی بوده و به‌گونه‌ای ساخته می‌شود که در مقابل نیروهای وارده و نیز فرسایش بیشترین مقاومت را داشته باشد. جام بر روی یک صفحۀ فولادی با ضخامت کافی قرار می‌گیرد و با استفاده از آن نیروی بار وارده را به شاسی منتقل می‌کند.
عملکرد در انواع خاک و سنگ
دامپرها همانند دیگر وسایل حمل متناسب با بار چرخ خود نیاز دارند که مسیر مورداستفاده توسط آن‌ها دارای مقاومت کافی باشد. شکل دامپر با توجه به دوقسمتی‌بودن آن و وجود مفصل در وسط آن قدرت مانور خوبی را ایجاد می‌کند و برای حرکت و گردش نیاز به فضای کمتری دارد. این ماشین‌ها می‌توانند در زمین‌های هموار نیز کارایی داشته باشند، ولی ترجیح داده می‌شود برای استهلاک کمتر همواره مسیر رفت‌وآمد دامپر با کیفیت مناسب وجود داشته باشد. نکتۀ دیگری که باید موردتوجه قرار گیرد ملاحظات ایمنی این ماشین‌ها است. دامپرها على‌الخصوص زمانی‌که بار گرفته باشند، امکان واژگونی زیادی دارند و راننده همواره باید در حرکت‌ها موارد ایمنی را رعایت کند ضمن اینکه ناهمواری‌ها و چاله‌های بزرگی که امکان سقوط در آن‌ها وجود دارد باید موردتوجه جدی قرار گیرند.
منبع: معرفی ماشین‌آلات ساختمانی، نشریۀ شمارۀ ۴۴۶، معاونت نظارت راهبردی، دفتر نظام فنی اجرایی، ۱۳۸۸
