مسیر توسعه صنعتی ساختمان

جهان از سال ۱۹۰۷ با زنجیره تولید انبوه آشنا شده است. تولید انبوه و روش صنعتی در طول قرن بیستم رکوردهای‌فوق‌‌‌العاده‌‌‌ای در مورد شاخص‌‌‌های پایه تولید ثبت کرده و به رویکردهایی نظیر تولید ناب و تولید چابک دست یافت.

در پایان قرن دنیای پیشرفته از تولید صنعتی عبور کرد و در فضای یکپارچگی اقتصاد جهانی و جامعه اطلاعات به تولید فراصنعتی روی آورد. به‌‌‌رغم تحولات پیش گفته فرآیند طراحی و تولید ساختمان در کشور ما همچنان به روش دستی، سنتی و ماقبل صنعتی انجام می‌شود. البته در دهه پنجاه در رابطه با تولید صنعتی ساختمان برنامه‌‌‌ریزی شد و شاهد تجربیاتی ارزشمند و موفق بودیم. شوربختانه کم‌کاری جامعه مهندسی و دولت باعث شد که آن تجربیات ارزشمند که برای ما درس‌‌‌های مهمی‌‌ دارد به فراموشی سپرده شود.

روش‌‌‌های منسوخ و ناکارآمد، بخش ساختمان را با معضلات عدیده مواجه کرده است. با بهره‌‌‌وری و کیفیت نازل رقابت‌‌‌پذیری ناممکن شده، خواب سرمایه ( ۶ برابر استاندارد جهانی)، عمر کوتاه و مصرف نامناسب منابع استراتژیک موجب تباهی سرمایه‌‌‌های کلان ملی است. صنعت ساختمان در بحران عمیق عقب‌ماندگی به سر می‌‌‌برد.

این در شرایطی است که ما همه عوامل و منابع لازم جهت ارتقای فناوری و توسعه صنعتی ساخت‌وساز را در اختیار داریم. از جمله جامعه پرشمار مهندسی، نظام باتجربه و معتبر دانشگاهی و منابع سرشار و گذشته‌‌‌ای پرافتخار در هنر، معماری و مهندسی، لکن ما به‌‌‌رغم ظرفیت‌‌‌های پیش‌گفته در فرآیند طراحی و تولید کماکان به روش‌‌‌های منسوخ و ناکارآمد اتکا داریم و قادر نبوده‌ایم ساختمان بهره‌‌‌ور، کیفی و زیست‌‌‌پذیر عرضه کنیم.

عقب‌ماندگی در روش طراحی و تولید اولا موجد توسعه‌نیافتگی و معضلات متعدد درونی است. ثانیا، از جهت بیرونی نیز در شرایط ویژه و بسیار حساسی قرار داریم که هرگونه تحلیل نادرست و سیاستگذاری نامناسب می‌تواند منشأ محرومیت و خسارت‌‌‌های جبران‌‌‌ناپذیری باشد.

با تشکیل سازمان تجارت جهانی در سال ۱۹۹۵و مشارکت بیش از ۹۶‌درصد از اقتصاد جهان تحت ضوابط آن سازمان، جهانی شدن به روندی غیرقابل بازگشت بدل شده است. ما با کاهش حمایت‌‌‌های ملی و رقابت آزاد بین‌المللی مواجه خواهیم بود. در شرایطی که دنیای پیشرفته از تولید انبوه و صنعتی عبور کرده و با تولید فراصنعتی و بهره‌‌‌وری فزاینده میدان رقابت را از تولید صنعتی نیز می‌‌‌رباید بدیهی است که با تولید دستی و سفارشی موجود، جایی برای ماندگاری و رقابت در این بازار فشرده وجود نخواهد داشت. با این شرایط صنعت ساختمان در حفظ بازار داخلی نیز عاجز خواهد ماند.

جهانی شدن و الزام به رقابت آزاد، توسعه صنعتی ساخت‌وساز را در مسیر بحرانی قرار داده است. جهانی شدن و یکپارچگی اقتصاد جهانی نماد تولید فراصنعتی است. جهانی شدن فرصتی کوتاه و تهدیدی بزرگ است. این شرایط را فرصت تهدیدآمیز گفته‌اند .

عقب افتادگی در صنعت احداث و عدم‌امکان حضور و رقابت برای کشوری که در طول هزاره‌‌‌ها، مفتخر به بالندگی در هنر، معماری و مهندسی بوده است پذیرفته نیست. نسل ما در رابطه با پاسداشت و تکرار این افتخارات مسوولیت تاریخی دارد. شکست در صحنه رقابت بین‌المللی به معنی فراموشی افتخاراتی است که از اعماق زمان ما را به خود می‌‌‌خواند و به ما هشدار می‌‌‌دهد. امروز توسعه صنعتی ساخت‌وساز به مثابه حفاظت از میراث گرانقدر نیاکان ماست. راهکار بهینه شناخت و تعامل با شرایط نوین است. بی‌‌‌عملی قبول عقب‌ماندگی است. ما همه منابع و عوامل لازم جهت توسعه صنعتی بسامان را در اختیار داریم. گام‌‌‌های اصلی عبارتند از:

الف – بسترسازی، شامل تدوین ضوابط و ساماندهی زیرساخت‌‌‌ها از جمله:

*طرح جامع توسعه صنعتی ساخت‌وساز

*سازگارسازی نظام فنی اجرایی کشور با فرآیند طراحی و تولید صنعتی ساختمان

*تدوین ضوابط طراحی و تولید صنعتی ساختمان در قالب مبحث ۱۱ مقررات ملی

*ابلاغ نظام هماهنگی مدولار

* ابلاغ استاندارد ساختمان و پایدار و…

*گواهی تخصص فراگیر نیروی کار

*استانداردسازی فراگیر و الزام‌‌‌آور مواد و مصالح به‌ویژه خدمات نظام کنترل کیفیت پیش‌نگر و…

ب- طراحی خط تولید – یا طراحی سیستم‌‌‌های نوین ساخت، سازگار با ظرفیت‌‌‌های بومی ‌‌‌و هویتی کشور

ج- مدیریت خط تولید- در طول یک قرن اخیر، دانش و فناوری گسترده‌‌‌ای در مورد مدیریت خط تولید صنعتی در سطح جهان متبلور شده است. از آنجا که کشور ما جامعه‌‌‌ای صنعتی است و بخشی از این دانش و فناوری در بخش صنعت کشور سابقه طولانی دارد گام نخست انتقال دانش و فناوری موجود در بخش صنعت کشور به بخش ساختمان است.