گروه اقتصادی؛لیلا درخشان *
مسکن جزء کالاهای اساسی است که همیشه سهم بالایی در سبد هزینه خانوار داشته است و طی سالهای اخیر به دلیل شکاف بین عرضه و تقاضای مسکن ،هزینه این سهم در سبد هزینه‌های مصرفی خانوارهای ایرانی به رقم بی‌سابقه‌ای رسیده است که در نتیجه این اتفاق،خانه دار شدن برای بسیاری از مردم به رویای دست نیافتنی تبدیل شده است.
در دولتهای نهم و دهم،با هدف خانه دار کردن اقشار آسیب پذیر،تلاش شد در قالب پروژه مسکن مهر،گامی بزرگ و بلند پروازانه برای حل مشکل مسکن برداشته شود و با این رویکرد، ساخت مسکن در قالب پروژه مسکن مهر کلید خورد.
اما مکان یابی نادرست، غفلت از جنبه های اجتماعی اسکان جمعیت و روابط انسانی در سکونتگاه ها و مراکز جمعیتی و مولفه های شهرسازی و بی توجهی به کیفیت فنی و معماری ساخت سبب شد که این پروژه عملا موفق نشود.
دولت سیزدهم،نیز از همان روزهای نخست وعده ساخت چهارمیلیون واحد مسکونی طی چهار سال را داده است.
از همان ابتدای مطرح شدن این وعده ،بسیاری از کارشناسان ضمن تاکید بر اینکه ساخت این حجم از مسکن طی چهار سال غیر ممکن است،در عین حال بارها عنوان کرده اند که دولت حتی در حد دو ورق،برنامه ای مکتوب درباره روند اجرایی شدن طرح نهضت ملی مسکن ندارد.
تمرکز صرف بر جنبه های کمّی مسکن در طرح نهضت ملی مسکن و بی توجهی به فاکتورهای کیفی سبب شده است ،که ناظران بارها هشدار دهند که دولت باید از تجربه ساخت مسکن مهر درس عبرت بگیرد و مجددا واحدهایی بی کیفیت و فاقد متقاضی نظیر طرح مسکن مهر احداث نکند.
در تازه ترین اتفاق ،وزیر راه و شهرسازی به انتقاد از طرح مسکن مهر پرداخته و عنوان کرده است که در این پروژه صرفا به مسکن سازی پرداخته شده و از مولفه شهرسازی غفلت ورزیده شده است.
این اظهار نظر در حالی عنوان شده است که این طرح حتی بیش از طرح مسکن مهر در معرض انتقاد کارشناسان فنی، اقتصادی، شهرسازی و جامعه شناسی قرار گرفته است و بسیاری بر این باورند که به دلیل اینکه این طرح فاقد هرگونه برنامه و مطالعات کارشناسی است، از نظر آمایش سرزمین دارای ابهامات اساسی است.
همچنین صاحب نظران تاکید دارند طرح مسکن مهر علی رغم همه نارسایی ها و مشکلات،در بعضی از ابعاد نظیر جانمایی،نحوه تامین مالی و.. شفاف بود این در حالی است که طرح نهضت ملی مسکن از هر نظر دارای ابهام است.
با توجه به انتقاد مطرح شده از سوی وزیر راه درباره طرح مسکن مهر،اگر چه ایشان چندین بار از تریبون های مختلف بر رعایت مسایل شهرسازی در طرح نهضت ملی مسکن تاکید کرده است،اما فقدان برنامه مشخص درباره این طرح،سبب شده است ،که علی رغم تاکید رستم قاسمی ،اما این گمانه زنی تقویت شود که نهضت ملی مسکن صرفا به خانه سازی محدود می شود و در قالب این طرح همانند مسکن مهر ،واحدهای بسیاری بدون توجه به امکان پذیربودن تامین خدمات زیربنایی و روبنایی ساخته خواهد شد.
به هر روی به نظر می رسد که توجه انتقادی وزیر راه و شهرسازی درباره مسکن مهر، فرصت مناسبی است تا ایشان ابهامات و اشکالات طرح نهضت ملی مسکن را از بعد آمایش سرزمین و اسکان جمعیت شفاف کند و ابهامات در خصوص (تامین مالی، تامین اراضی، تامین مصالح ساختمانی و تامین خدمات روبنایی و زیربنایی) و همچنین مسوولیت دستگاه های ذی ربط در این طرح را به طور شفاف برطرف و تبیین کند و البته این سوال را پاسخ دهد که چه تضمینی وجود دارد که طرح نهضت ملی مسکن صرفا مسکن سازی نباشد و به مولفه های شهرسازی در احداث آن توجه شود؟ تا در همان چاله ای نیفتد که پیش از این مسکن مهر افتاده بود؟
