عوارض پنهان عمودی سازی شهرها نادیده گرفته شد

به گزارش ساختمان آنلاین به نقل از تجارت نیوز، این روزها طی کردن مسیر کوتاهی ساعت ها زمان می برد، چراکه جمعیت تهران روز به روز افزایش پیدا کرده و تراکم جمعیت باعث وضعیت فعلی ترافیک شده است؛ شخصی که ساعت هشت صبح باید سرکار حاضر شود، از ساعت پنج و نیم باید از خانه خارج شود تا در زمان مشخص به محل کارش برسد؛ با این اوصاف دریغ از اینکه یک متر به مساحت تهران اضافه کنند.

طبیعتا با افزایش جمعیت، تقاضا برای مسکن هم افزایش پیدا می کند. در کنار این افزایش اما، مرزهایی برای شهرها در نظر گرفته شده که اگر کسی خارج از آن مرز بخواهد اقدام به ساخت و ساز کند، به او اجازه نمی دهند. مردم برای اینکه در محدوده شهر تهران قرار بگیرند، مجبورند به ساخت ساختمان های چند طبقه روی بیاوند، در صورتی که در اطراف تهران زمین های خالی زیادی وجود دارد.

با این حال به نظر می رسد، دولت و شهرداری از این وضع راضی هستند؛ زیرا می توانند با تراکم فروشی درآمد بیشتری داشته باشند و شاید بتوان گفت که مردم در این آلودگی، ترافیک و قیمت نجومی مسکن تنها مانده اند.

سرعت لاک پشتی نهضت ملی مسکن

یکی از راه های در نظر گرفته شده برای مشکل خانه، نهضت ملی مسکن است. نهضت ملی مسکن یکی از طرح هایی است که دولت با راه اندازی آن سعی در کمک به افراد کم درآمد جامعه برای خانه دار شدن دارد. در گذشته نیز، طرح های مختلف حمایتی نظیر مسکن مهر، وام ودیعه مسکن مستأجران، مسکن ملی، مسکن حمایتی و مسکن روستایی با هدف کمک به افراد کم درآمد جامعه جهت خانه دار شدن اجرا شده بودند.

هدف این طرح ها، بهبود شرایط مسکن و رفاه اجتماعی جامعه بوده است، اما با گذشت دو سال و نیم، نهضت ملی مسکن پیشرفت چشمگیری نداشته و حتی می توان گفت سرعتی لاک پشتی دارد.

دانشگاه ها زمین های مازاد را به سازمان ملی زمین و مسکن نمی دهند

ارسلان مالکی، مدیرعامل سازمان ملی زمین و مسکن درباره نحوه همکاری دستگاه های دولتی در تأمین زمین طرح نهضت ملی مسکن می گوید: تاکنون 5300 هکتار از اراضی مازاد دستگاه های دولتی به این طرح اختصاص یافته و موفق به اخذ سند شدیم. طبق قانون، دستگاه ها 2 ماه فرصت دارند اراضی مازاد خود را در اختیار سازمان ملی زمین و مسکن قرار دهند؛ در غیر این صورت، سند به نام وزارت راه و شهرسازی صادر می شود.

او می افزاید: حدود 1000 هکتار از اراضی دانشگاه ها را شناسایی کردیم ولی نتوانستیم آنها را در اختیار خود بگیریم. در مواردی حتی اخذ سند نیز کردیم اما اجازه ورود به ما نمی دهند. ما گفتیم این اراضی را به تأمین مسکن کارکنان و هیأت علمی دانشگاه ها اختصاص می دهیم که در این بخش نیز تفاهمنامه های خوبی منعقد شده است.

به گفته مالکی تاکنون جهاد کشاورزی همکاری خوبی داشته است و همچنین اعلام کرد هر دستگاهی زمین واگذار کند کارکنان آن دستگاه در اولویت واگذاری مسکن قرار می گیرند.

تمرکز نهضت ملی مسکن بر ساخت و ساز در کلانشهرهاست

محمدمنان رئیسی، سرپرست مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران درباره شیوه ساخت نهضت ملی مسکن می گوید: در طرح نهضت ملی مسکن عمده ساخت و سازها در کلانشهرها انجام می شود. طبق آماری که من دارم در کشور حدود 80 درصد از ساخت و سازهای نهضت ملی مسکن به همان مدل های سابق یعنی آپارتمان سازی و عمودی سازی است.

وی می افزاید: اینکه به خود مردم برای ساخت، زمین بدهند در مناطق محدودی است؛ البته تعداد شهرها زیاد است ولی جمعیتش در مقابل کلانشهرها خیلی کم است. مثلا بگویند ما در 1200 شهر افقی سازی می کنیم ولی این 1200 شهر وقتی جمع می زنیم حدود 20 درصد از متقاضیان می شود و 80 درصد متقاضیان در کلانشهرها هستند، مثل تهران، مشهد، قم، شیراز، تبریز یا شهرهای بزرگ. در کلانشهرها هنوز عمودی سازی می شود به همین دلیل نتیجه بخش نشده است. شما اگر بتوانید این مدل را در جاهایی که تقاضا بیشتر است انجام بدهید به نظرم درصد حصول موفقیت بیشتر می شود.

طبق گفته های سرپرست مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران، نهضت ملی مسکن به صورت عمودی سازی و در کلانشهرها انجام می شود و فقط در شهرهای محدودی به خود مردم زمین می دهند که جمعیتش نسبت به کلانشهرها بسیار کم است. عمودی سازی در کلانشهرها باعث شده است تا این طرح نتیجه بخش نباشد.

در روش عمودی سازی، هزینه های پنهان در نظر گرفته نمی شود

یکی از راهکارهایی که برای حل مشکل مسکن پیشنهاد شده است، تکنولوژی چینی است؛ اما کارشناسان معتقدند که تکنولوژی چینی نه تنها راه‌ حل نیست، بلکه تنها یک گزینه انحرافی است، چراکه همچنان عمودی سازی انجام می شود.

موافقان تکنولوژی چینی، معتقدند یکی از دلایل استفاده از این تکنولوژی به دلیل ارزان بودن است؛ پاسخ این افراد را سرپرست مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران می دهد: بدنه وزارت راه و شهرسازی و دوستان شورای عالی شهرسازی و مدیران ذی‌ربط تصورشان تا الان این بوده است که ما اگر شهر را فشرده بسازیم و زمین را مدیریت کنیم به نحوی که حتی‌المقدور به سمت عمودی سازی برویم، این باعث می شود که اداره شهر مقرون به صرفه تر باشد.

رئیسی می گوید: این تصور اشتباهی بوده زیرا هزینه زیادی داشته است و اینها فقط هزینه آشکار را می بینند. هزینه آشکار یعنی هزینه آبادسازی زمین، انشعابات آب، برق و گاز. می گویند اگر برویم افقی بسازیم اینها زیاد می شود، خیابان کشی زیاد می شود، آسفالت را باید بیشتر کنیم، انشعابات آب و برق و گاز گسترش بدهیم، لذا برویم عمودی بسازیم که هزینه ها کمتر شود. این تصور اشتباه راهبردی است زیرا این دوستانی که تصورشان این بوده است، هزینه های پنهان را ندیدند و هزینه های آشکار را مشاهده کردند.

عمودی سازی کریدورهای تنفسی شهر را مسدود می کند

وی درباره هزینه های پنهان می گوید: هزینه های پنهان مثل آسیب های زیست محیطی، آسیب های اجتماعی-فرهنگی. هزینه های پنهانی که به شهر و شهروندان تحمیل می شود یک قلمش بحث آلودگی هواست که بخش قابل توجهی از آن نتیجه عمودی سازی و متراکم سازی شهر است؛ یعنی شما اگر یک جمعیت زیادی را در یک مساحت محدودی جا بدهید این باعث انباشت آلودگی در یک مقیاس محدود می شود، در حالی که اگر شهر را گسترش افقی و معقول می دادید این آلودگی در یک مساحت بزرگتری پخش می شد، چون پهنه بزرگتری دارید نرخ آلودگی کاهش پیدا می کرد.

رئیسی می گوید: پژوهش علمی ثابت کرده است عمودی سازی می تواند منجر به مسدود کردن کریدورهای تنفسی شهر شود و جلوی وزش باد را بگیرد؛ یعنی گلباد شهر تهران، محور شمال به جنوب تا حدودی 60 سال پیش بوده و به دلیل اینکه شمال تهران عمودی سازی و متراکم سازی کردند این باد الان مسدود شده است. نتیجه اش این شد که پارسال در تهران سه روز هوای پاک داشتیم و فقط در پایتخت سالی نزدیک به 7000 نفر به علت آلودگی هوا فوت می کنند. اینها هزینه پنهان این نوع شهرسازی است که این دوستان ندیدند. قطعا صرفه اقتصادی وجود ندارد و دیگر وقتش رسیده است تا هزینه های پنهان را هم ببینند و اصلاحش کنند.

به نظر می رسد با توجه به مشکلاتی که عمودی سازی ایجاد کرده، تا همین لحظه هم دیر شده و باید هرچه سریعتر به سمت افقی سازی حرکت کرد. با برداشته شدن مرز شهرها و همکاری دستگاه های دولتی باید بدون تصدی گری دولت، به مردم زمین داده شود تا خودشان ساخت و ساز انجام دهند.