وام جدید مسکن می تواند قدرت خرید متقاضیان را افزایش دهد؟

به گزارش ساختمان آنلاین به نقل از دنیای اقتصاد، با وجود این بررسی های انجام شده از قد و وزن وام جدید مسکن حکایت از آن دارد که این وام دست‌‌‌کم در پایتخت همچنان کارآیی لازم را برای بازگشت قدرت خرید مسکن ندارد. هرچند قد وام مسکن (میزان پوشش وام از قیمت تمام‌شده ملک) تا حدودی بلندتر شده است اما وزن این وام از معاملات قابل افزایش نیست؛ چراکه اقساط این وام هیچ تناسبی با استطاعت پرداخت متقاضیان خرید مسکن ندارد و عملا یک وام در دسترس که بتواند باری از دوش خانه اولی‌‌‌ها بردارد، به شمار نمی‌‌‌آید. اقساط بیش از ۲۰ میلیون تومانی وام جدید مسکن برای زوج‌‌‌های تهرانی، دریافت آن را با توجه به سطوح فعلی حقوق و دستمزد به رویایی دست‌نیافتنی تبدیل می‌‌‌کند و از این محل، راهی به خانه‌‌‌دار شدن آنها گشوده نمی‌شود.

وام مسکن از محل خرید اوراق حق تقدم تسهیلات در واقع رایج ترین نوع وام است که برای خرید ملک توسط شبکه بانکی پرداخت می شود.

روال دریافت وام اوراق مسکن که سابقه پرداخت آن به حدود دو دهه می رسد این است که متقاضی باید به ازای هر ۵۰۰‌ هزار تومان تسهیلات، اوراق حق تقدم را از طریق بازار سرمایه خریداری کند. این اوراق در ازای انواع خاصی از سپرده های بانکی به صاحبان حساب تعلق می گیرد و آنها اوراق مذکور را به عنوان بخشی از عایدی سپرده گذاری خود از طریق فرابورس به فروش می رسانند.

به این ترتیب فرد متقاضی دریافت وام اوراق مسکن باید برای هر یک میلیون تومان وام دو فقره از این اوراق خریداری کند که با توجه به قیمت حدود ۸۰‌ هزار تومانی این اوراق در حال حاضر، دریافت هر میلیون تومان وام مسکن اکنون ۱۶۰‌ هزار تومان هزینه در بر دارد.

آخرین نوبت افزایش وام اوراق مسکن، شهریور ۱۴۰۰ بود. سه شنبه شب مصادف با ۲۳ شهریور ماه شورای پول و اعتبار سقف وام مسکن را دو برابر کرد و به این ترتیب این وام در حالت انفرادی به ۲۰۰ میلیون و در حالت زوجین به ۴۰۰ میلیون تومان تغییر کرد که قابلیت انضمام یک فقره جعاله ۸۰ میلیون تومانی در ازای خرید اوراق را نیز داشت.

اما اکنون در حالی که هنوز دو سال از آخرین موعد ترمیم وام نگذشته، این شورا بار دیگر در جلسه سه شنبه خود سقف وام مسکن در تهران و سایر شهرهای کشور را دو برابر کرده است. دو نوبت رشد ۱۰۰ درصدی وام مسکن در فاصله کمتر از دو سال نشان می دهد سیاستگذار بخش مسکن نیز به این واقعیت پی برده که بدون ترمیم قدرت خرید متقاضیان مسکن، هیچ برنامه دولتی و گلخانه ای دیگری که دولت برای خانه دار شدن فاقدان مسکن پیش بینی کرده است، کفایت لازم را برای به حرکت درآوردن چرخ های بازار مسکن نخواهد داشت.

وام خرید مسکن در تهران و شهرستان ها چقدر است؟

سقف جدید وام اوراق مسکن در تهران در حالت انفرادی به 400 میلیون و در حالت زوجین به 800 میلیون تومان افزایش یافته است که در صورت انضمام یک فقره جعاله که سقف آن هم دو برابر شده، در بهترین حالت یک زوج می توانند از 960 میلیون تومان وام مسکن از محل خرید اوراق در شهر تهران برخوردار شوند.

در شهرهای با جمعیت بالای 200‌ هزار نفر نیز سقف های انفرادی و زوجین به ترتیب به 320 و 640 میلیون تومان افزایش یافته و در نهایت در شهرهای کوچک دو سقف جدید برای این وام 240 و 480 میلیون تومان است.

امکان دریافت یک فقره جعاله 160 میلیون تومانی در صورت تمایل متقاضی چه در حالت انفرادی و چه در حالت زوجین در تمام شهرها نیز وجود دارد. به این ترتیب کف این وام که مربوط به حالت انفرادی بدون جعاله در شهرهای کوچک می شود‌‌‌، به 240 میلیون تومان رسیده است.

2 پرسش خانه اولی ها درباره تسهیلات مسکن

اما خانه اولی ها به عنوان گروه هدف اصلی این وام درباره کم و کیف ارزش وام مذکور دو پرسش اساسی دارند که در این گزارش به آن پاسخ داده خواهد شد.

وام جدید، هزینه خرید چند متر از یک واحد مسکونی را پوشش می دهد؟

پرسش اول این است که با وام های جدید می توان هزینه خرید چند مترمربع از یک واحد مسکونی را پوشش داد یا به عبارتی قد وام مسکن چقدر افزایش پیدا کرده است؟ بهترین حالت قدرت پوشش وام جدید مسکن مربوط به حالت زوجین به انضمام جعاله در کشور است.

در شهرهای بالای 200‌ هزار نفر جمعیت سقف قابل پرداخت این وام با لحاظ جعاله 800 میلیون تومان است که اگر هزینه خرید اوراق از آن کسر شود، با توجه به میانگین کشوری قیمت هر مترمربع مسکن که به 20 میلیون تومان رسیده است، قدرت پوشش این وام به طور متوسط 33 مترمربع خواهد بود.

در تهران اما اوضاع کاملا متفاوت و وام جدید مسکن به‌رغم رشد 100 درصدی، همچنان فاقد کارآیی لازم است؛ کمااینکه برآوردها از قدرت خرید وام مسکن در حالت انفرادی پس از کسر هزینه خرید اوراق (بدون اخذ جعاله) فقط پنج مترمربع بوده و حتی اگر هزینه خرید اوراق را از آن کسر نکنیم، باز هم ارزش اسمی این وام به بیش از هفت مترمربع نمی رسد.

هرچند نزدیک 6 ماه است که روند انتشار آمارهای ماهانه از نبض قیمت مسکن در پایتخت مختل شده و داده به‌‌روزی از میانگین دقیق قیمت مسکن در شهر تهران در دسترس نیست، اما در عین حال می توان از قیمت های پیشنهادی و قطعی معاملات صورت گرفته در محله هایی از شهر که همواره حدود قیمت واحد نوساز در آنها با متوسط شهر برابر بوده است نشان می دهد احتمالا میانگین قیمت هر مترمربع آپارتمان مسکونی در پایتخت اکنون به حول و حوش 70 میلیون تومان رسیده است.

با در نظر گرفتن این قیمت، ارزش واقعی وام زوجین به انضمام جعاله (پس از کسر هزینه اوراق) در تهران برابر با هزینه تملک 12 مترمربع زیربنای مسکونی خواهد بود. بدون لحاظ هزینه خرید اوراق نیز ارزش اسمی این وام به نزدیک 14 مترمربع می رسد اما آنچه برای خانه اولی ها اهمیت دارد، ارزش واقعی این وام پس از کسر هزینه دریافت آن است که تقریبا دو مترمربع کمتر از این برآورد می شود.

مسکن و وامی که در استطاعت نیست

پرسش مهم دیگری که ذهن خانه اولی ها را درباره سقف جدید وام مسکن به خود مشغول کرده این است که وزن این وام در سبد تامین هزینه خرید یک واحد آپارتمان برای آنها چقدر است یا به عبارتی آنها با توجه به استطاعت پرداخت اقساط مبتنی بر سطح درآمد خود، تا چه اندازه می توانند روی این وام برای خانه دار شدن حساب کنند؟

نرخ سود این تسهیلات 5/ 22‌ درصد و حداکثر زمان بازپرداخت آن مثل همیشه 12 سال تعریف شده است. با این حساب زوج های تهرانی که می توانند بالاترین سقف وام یعنی 960 میلیون تومان را دریافت کنند، باید ماهانه حدود 20 میلیون و 500‌ هزار تومان قسط پرداخت کنند. البته اقساط وام جعاله 160 میلیونی پس از گذشت پنج سال به اتمام می‌رسد و پس از آن زوجین باید تا پایان سال دوازدهم ماهانه 16 میلیون و 100‌ هزار تومان بابت مانده وام مسکن قسط بپردازند. اما از آنجا که پرداختی سال های اول به مراتب بیشتر از قدرت بازپرداخت آنهاست، عملا امکان دریافت این وام را ندارند.

در حالت انفرادی و بدون لحاظ جعاله نیز تهرانی هایی که این وام را دریافت می کنند باید معادل ماهانه هشت میلیون تومان بابت بازپرداخت این تسهیلات، قسط پرداخت کنند و این در حالی است که حداقل حقوق کارگران در سال جاری با احتساب یک فرزند به حول و‌ حوش هشت میلیون تومان رسیده است.

با این سطح درآمد حتی امکان دریافت وام انفرادی بدون جعاله وجود ندارد، چه رسد به وام زوجین به انضمام جعاله که قسط آن از 20 میلیون تومان هم فراتر می رود. حتی با در نظر گرفتن حقوق و دستمزدی فراتر از سطح حداقل بگیری، به عنوان مثال با لحاظ درآمد 15 تا 20 میلیون تومانی ماهانه برای یک فرد شاغل، حتی با در نظر گرفتن اختصاص نیمی از درآمد به پرداخت اقساط وام مسکن، امکان دریافت این وام برای عموم متقاضیان مسکن در تهران وجود ندارد. این در حالی است که بر اساس استاندارد جهانی، حداکثر باید 30‌ درصد از درآمد فرد به تامین مسکن و سرپناه اختصاص پیدا کند.

تنها نقطه امیدبخش این وام برای مستاجرهای تهرانی این است که اقساط وام انفرادی خرید مسکن در حال حاضر کمتر از میانگین اجاره بهای ماهانه در تهران است. اما در این حالت نیز اگرچه وزن وام کار می کند و مستاجرها به همان ترتیبی که اجاره خانه خود را می پردازند، می توانند از عهده پرداخت اقساط وام انفرادی مسکن بر بیایند، مساله این است که قد وام کار نمی کند و قدرت پوشش آن فقط پنج مترمربع است. این افراد باید برای خرید یک واحد 50 مترمربعی حدود سه میلیارد تومان دیگر نیز مازاد بر وام مذکور تامین کنند تا بتوانند وارد بازار شوند.

در حالت زوجین نیز قد وام در تهران اگرچه به 14 مترمربع رسیده و نسبت به گذشته قدری بهبود پیدا کرده است، اما از یکسو این قد و قواره مطلوب خریداران مسکن نیست چراکه حداقل پوشش مورد انتظار وام مسکن که در سال های پیش از جهش مسکن (سال های 95 و 96) نیز وجود داشته، 50‌ درصد از ارزش خرید یک واحد 50 تا 60 مترمربعی است.

بنابراین وام های جدید تا رسیدن به کف پوشش قابل قبول قیمت مسکن هنوز فاصله زیادی دارد. از سوی دیگر وزن این وام نیز با حد مطلوب خانه اولی ها فاصله دارد. حتی اگر فرض کنیم وام مذکور به جای 14 یا 15 مترمربع، قدرت پوشش قیمت 25 تا 30 مترمربع را دارد، مادامی که اقساط آن از استطاعت پرداخت عموم شاغلان خارج است و جز قشر متوسط رو به بالا کسی نمی تواند از عهده بازپرداخت این وام بر‌بیاید، نمی توان روی این ابزار به عنوان زمینه ساز بازگشت رونق معاملات به بازار مسکن حساب کرد.

به عبارت دقیق تر در حالت زوجین در تهران نه قد و نه وزن وام مسکن به حد معقولی نرسیده است. حتی روش های اعتبارسنجی رایج در شبکه بانکی نیز بعید است با توجه به سطوح متعارف فیش حقوقی و گردش مالی متقاضیان این وام، مجوز اعطای سقف تسهیلات مذکور به زوج های تهرانی را صادر کند.

کارآیی کشوری وام جدید مسکن

وضعیت وزن وام جدید مسکن در سایر شهرهای کشور قدری بهتر از پایتخت برآورد می شود. در مراکز استان ها و شهرهای با جمعیت بیش از 200‌ هزار نفر که سقف انفرادی و زوجین وام مسکن به ترتیب 320 و 640 میلیون تومان تعیین شده، میزان اقساط ماهانه به ترتیب شش میلیون و 400‌ هزار و 12 میلیون و 800‌ هزار تومان می شود. همچنین در شهرهای کوچک میزان اقساط این وام در حالت انفرادی چهار میلیون و 800‌ هزار تومان و در حالت زوجین 9 میلیون و 600‌ هزار تومان خواهد بود.

به این ارقام یک فقره قسط چهار میلیون و 500‌ هزار تومانی در صورت دریافت جعاله افزوده خواهد شد که مبتنی بر تقاضای خریدار قابل پرداخت است. به این ترتیب وزن وام برای متقاضیان خرید خانه در شهرهای دیگر به مراتب بیشتر از تهران است و می تواند زمینه ساز اقبال آنها به دریافت این نوع از وام باشد.

برخلاف تهرانی ها، متقاضیان خانه اولی در شهرهای دیگر می توانند هم با استفاده از این وام ها متراژ بیشتری را پوشش دهند و هم بین سطح درآمد آنها با اقساط این وام ها فاصله کمتری وجود دارد. بنابراین در مجموع وام شهرهای متوسط و بزرگ تناسب بیشتری با استطاعت پرداخت متقاضیان مسکن دارد و هر قدر در تهران دریافت این وام به رویا می ماند، در شهرهای دیگر می توان روی آن به عنوان یک وام در دسترس حساب کرد.