آجر دست ساز چیست و چه پیشینه‌ای دارد؟
آجر باربیکیو یا آجر دستساز که با انواع موادی چون سنگ، خاک و حتی چوب و … ساخته می‌شود در گذشته جنبه سازندگی داشته است، اما در زمان فعلی بیشتر جنبه تزیینی دارد. از این آجرهای دستساز برای دکوراسیون داخلی و نمای بیرونی ساختمان استفاده می‌کنند. این آجرها مانند گذشته تنها دارای یک شکل و یک رنگ ثابت نیستند، بلکه در انواع ابعاد و اندازه و شکل طراحی می‌شوند. آجرهای دستساز را با نام آجرنمای قزاقی یا خشتی نیز می‌شناسند. آجر از زمان انسان‌های اولیه مورد استفاده قرار گرفته است. احتمال آن وجود دارد که در بدو خلقت انسان، انسان‌های اولیه با دیدن خشک شدن گل در مقابل نور آفتاب و ترک خورد گل‌ها و قالب شدن آن، پی به آن برده‌اند که می‌توان از این روش برای ساختن غارها و ساختمان استفاده کنند.
با این حال برخی بر این باور هستند که در اثر طغیان رودخانه‌ها و انباشت رسوبات دریایی و تابش نور آفتاب، باعث شده که ایده ساخت آجر به ذهن افراد برسد. به هر دلیل که باشد، آجر توسط انسان‌های اولیه اختراع شده و تا الان بعد از پشت سر گذاشتن تحولات وسیع مورد استفاده است اما با وجود گسترش علم و تکنولوژی متاسفانه به نسبت گذشته استحکام و مرغوبیت بسیاری از مصالح ساختمانی در مقایسه با محصولات مشابه قدیمی، بسیار کم شده است.
برای اثبات این ادعا، می‌توان به بناهای قدیمی نگاهی انداخت، بعد از اینکه سالیان سال دولت‌ها و حکومت‌های متفاوت از آنها استفاده کرده‌اند، اما باز هم کارایی خود را از دست نداده‌اند و مورد استفاده قرار می‌گیرند. امروزه نیز تنها با یک بازسازی جزئی، باز هم می‌توان از آنها استفاده کرد. بنابراین آجر به عنوان اولین و پرکاربردترین مصالح ساختمانی شناخته شده است و تا به اکنون با ایجاد تغییرات گوناگون در ساخت و سازها کاربرد دارد.
در ایران باستان نیز از آجر دستساز برای نمای داخلی و خارجی ساختمان استفاده کرده‌اند. شاید بناهای ایران باستان جزو بهترین و عالی‌ترین بناهایی باشد که در طول تاریخ بشر با استفاده از آجرهای دست ساز ایجاد شده است. بسیاری از این بناها نیز به ثبت ملی و بین‌المللی رسیده‌اند. آجرهای دست‌سازی که در ساخت این بناها استفاده شده، بعد از گذر سالیان طولانی و قرار داشتن آنها در معرض انبساط و انقباض شدید و نوسانات جوی و فشار هوا تقریبا تغییری نکرده است. اما برخی از این بناها به علت جنگ‌های اتفاق افتاده دست‌خوش ویرانی شده‌اند.
نمونه‌هایی از این نماهای آجری شامل تکیه معاون الملک، کاروانسرای شاه عباسی در کرمانشاه، تخت جمشید و مقبره کورش کبیر در شیراز و پاسارگاد، مسجد جامع اصفهان و … می‌شود. آجرهای دستساز سنتی به کار برده شده در این بناها ضمن داشتن نظم و زیبایی زیاد بسیار محکم و مقاوم هستند و در برابر تغییرات جوی سالم مانده‌اند.
انواع آجر دست ساز
آجرهای دستساز متناسب با نوع کارایی که دارند، قواره‌بری می‌شوند. ممکن است در برخی موارد مربعی برش خورده شوند و در برخی موارد دارای اشکال برجسته یا حتی سه گوش برش بخورند.
باتوجه به مصارف متعدد و گسترده‌ای که آجرها دارند، به اشکال و فرم‌های متفاوتی در می‌آیند، برای نمونه می‌توان به انواع زیر اشاره کرد:
- آجر کامل
- آجر چهارگوش
- آجر سه گوش
- آجر پلاک کوچک
- آجر پلاک بزرگ
- آجر قزاقی نیمه و نیم دایره و دایره کامل
- آجر نظامی
- انواع آجر نسوز با انواع رنگ‌ها
- انواع آجرهای قزاقی با انواع شکل و رنگ‌ها
- آجرهای طرح‌دار
- آجر طرح‌دار نیمه‌گرد با انواع رنگ‌ها
- آجرهای لوزی شکل یا منحی شکل
- آجرهای قواره کامل بزرگ و ساده
- آجرهای مستطیلی و نیم قواره
- آجر طرح‌دار با انواع رنگ یا ساده
- آجر خطایی
دلیل اصلی استقبال از آجر دستساز شاید این باشد، که مردم تعلق خاطر زیادی به دکوراسیون کلاسیک و سنتی دارند. امروزه طراحی سنتی و استفاده از حکاکی‌های سنتی و قدیمی روی وسایل خانگی مانند تاج مبل، کتبه پرده و حتی روی آجرهای دستساز باعث شده است که یک سبک جدید در دنیای مد و دکوراسیون داخلی منزل ایجاد شود.
مزایای استفاده از آجر دست ساز برای نمای ساختمان
- از مزایایی که آجر دستساز دارد می‌توان به سبک بودن و سهولت استفاده از آن اشاره کرد. طراحی و متریال آجرنما برای نمای خارجی و داخلی یک ساختمان، اوج هنر و زیبایی کلاسیک و سنتی را نمایان می‌کند که بسیار جذاب و چشم‌نواز خواهد بود.
- از دیگر مزایای آجرنما نظم و انضباط خاص آن است. اما در نمای خارجی ساختمان گاهی از آجرنمایی استفاده می‌کنند که دارای قاعده و نظم اولیه نیست که البته این خود یک نوع از طراحی و دکوراسیون نمای خارجی ساختمان است. این سبک هنری نیز بیشتر برای قسمتی از نمای خارجی و گاه نمای داخلی دیوارهای ساختمان استفاده می‌شود.
در قسمت دوم این مقاله به بررسی کاربردهای آجر دستساز در دکوراسیون داخلی و خارجی خواهیم پرداخت، با ساختمان آنلاین همراه باشید.
