در سطح شهر و محلّه‌ای که زندگی می‌کنید ساختمان‌های بسیار در طی سال‌ها شروع به ساخت و به سرانجام رسیده‌اند. وجود داربست‌ها در ساختمان سازی برای چشم ما رهگذران موضوع بسیار عادی و همیشگی است. امّا ممکن است در یکی از مسیرهایی که رد می‌شویم که کارگران مشغول کار هستند و ساختمانی در حال بنا چیزی جز داربست در کنار ساختمان باشد و ما آشنایی با آن نداشته باشیم و به اسم داربست در ذهن خود تمام کنیم؟!
بله! کاملاً ممکن است چرا که در فرآیند ساختمان سازی قالب موقّتی یا دائمی دیگری وجود دارد که آن را کفراژ می‌گویند.
در مقاله‌ی پیش روی شما به کفراژهای موجود در بازار و کاربرد آنها نگاه اجمالی خواهیم انداخت.
تعریفی از کفراژ
Échafaudage واژه‌ی همین موضوعی است که می‌خواهیم در این مقاله پیرامون آن صحبت کنیم. Échafaudage (کفراژ) از جمله واژگان فرانسوی است که وارد زبان ما شده است و جز لغات پُرکاربرد ساختمان سازی ما به حساب می‌آید. می‌توان برای آن معادل قالب را در فارسی در نظر گرفت.
امّا کفراژ یا قالب در ساختمان سازی به چه چیزی گفته می‌شود؟
قالب‌هایی که در ساخت اسکلت و سقف‌های بتنی به صورت موقّت یا دائم مود استفاده قرار می‌گیرند و درون‌شان اغلب با خمیر بتنی یا گاهاً با مصالح دیگر پر می‌شود.(به دلیل خمیری بودن به راحتی می‌توانند در اندازه و حجم مدنظر تبدیل‌شان کنند) تفاوت کفراژ یا قالب با داربست‌های ساده‌ای که پیش از این دیده‌ایم این است که حجمی بالای 4 پایه را به عنوان کفراژ یا قالب در نظر می‌گیرند.
انواع کفراژبندی‌ها
-
کفراژبندی به شیوه‌ی قالب‌های چوبی
قالب‌بندی در این شیوه با استفاده از تخته‌های سه لایه و نئوپان صورت می‌گیرد. طریقه نصب و سوار کردن آن هم به دلیل آنکه به راحتی با پیچ و مهره افزایش حجم می‌یابد، آسان شمرده می‌شود. البته همین موضوع سبب می‌شود که کاربرد این نوع کفراژ یا قالب بندی محدود به پروژه‌های کوچک شود و برای پروژه‌های بزرگ به دلیل بالا بردن زمان تحویل مناسب نباشد.
| مزایا | معایب |
| سبک بودن | آسیب رسانی به محیط زیست |
| عایق در برابر حرارت | پوشیده نشدن درزهای بین قالب* |
| ساخت قالب به اندازه و شکل دلخواه | ناهموار بودن سطح قالب چوبی زیر بتن |
*پوشیده نشدن درزها: منجر به خروج آب و سیمان می‌شود که این موضوع خود بر کیفیت بتن تأثیرگذار است.
-
کفراژبندی به شیوه‌ی قالب‌های پلاستیکی
ازخاصیت خود پلاستیک می‌توان در توجیه استفاده در این کفراژ یا قالب بندی بهره برد. سبک بودن پلاستیک موجب راحتی نصب و حمل و نقل است. برای پروژه‌های بزرگ به راحتی می‌توان از این شیوه استفاده کرد و از آنجایی که پلاستیک در برابر خوردگی و رطوبت(زنگ زدگی) مقاومت بالای دارد، می‌توان از آن برای مناطقی که ویژگی خاص آب و هوایی _رطوبت، شرجی بودن و …._ دارند نیز استفاده نمود. از موارد استفاده آنها می‌توان به پروژه‌هایی با سقف‌های از پیش ساخته شده اشاره داشت.
-
کفراژبندی به شیوه‌ی قالب‌های فلزی
این شیوه کفراژ یا قالب بندی بسیار پُرکاربرد است و متقاضی بالای نیز دارد و حتی می‌توان برای چندین پروژه از آن استفاده کرد. برای درک بیشتر از این موضوع به ستون مزایای قالب‌های فلزی در کفراژبندی دقّت کنید:
| مزایا | معایب |
| مقاومت بالا و طول عمر زیاد | هزینه‌ی بالای آن |
| استفاده دائمی | وزن زیاد |
| صاف و هموار بودن سطح بتن | خوردگی در برابر رطوبت |
| نصب و برداشت سریع و آسان | – |
-
کفراژبندی به شیوه‌ی قالب‌های متحرّک
اگر در طی ساختمان سازی نیاز به بتن ریزی یکنواخت باشد کفراژ یا قالب بندی متحرّک برای استفاده کاندید می‌شود. کفراژها و قالب‌های متحرک به دو دسته‌ی عمودی ( مورد استفاده در ساخت سیلوهای بزرگ، برج‌های مخابراتی و تأسیسات ذخیره سازی مواد) و افقی (مورد استفاده در مواردی چون: بتن ریزی تونل‌ها، لوله‌های آب زهکشی) تقسیم می‌شوند.
-
کفراژبندی به شیوه‌ی قالب‌های دائمی
این نوع کفراژ و قالب بندی جزئی از کل سازه و ساختمان طراحی می‌شود پس می‌توان به راحتی گفت بعد از نصب و قرارگیری امکان برداشت ندارد و از جنس بسیار مقاوم و بادوام استفاده می‌شود که با عمر ساختمان و سازه همراهی کند.
-
کفراژبندی به شیوه‌ی قالب‌های پلیمری و فایبرگلس
این نوع کفراژ و قالب سازی اختصاصی برای بخش سقف سازه و ساختمان به‌کار می‌رود که در سبک‌سازی سقف نقش بسزایی دارد. البته در پی‌های عظیم و گسترده نیز استفاده می‌شود. نفوذناپذیری و قرارگیری آسان(صرفه جویی در زمان) از ویژگی‌های این نوع کفراژگذاری به‌شمار می‌رود.
-
کفراژبندی به شیوه‌ی داربستی
– کفراژ یا قالب معمولی: با کاربرد حجمی برای انجام فعالیّت‌هایی که بر روی سقف صورت می‌گیرد.
– کفراژ یا قالب محافاظتی: برای پایداری نما
در نصب کفراژ داربستی رعایت فاصله پایه‌ها با نمای اصلی اهمیّت فراوان دارد. (فاصله استاندارد پایه‌ها با نمای اصلی حداکثر باید 3 متر باشد)
باز کردن کفراژها از سازه و ساختمان
بدون شک این بخش جز حیطه متخصصان ساختمان سازی به حساب می‌آید. امّا ما به صورت نکته‌ای برای آگاهی شما همراهان به آن اشاره می‌کنیم:
ستون‌ها و دیوارها مؤلفه‌های قائم در ساختمان هستند پس باید در ابتدای مرحله‌ی برداشت و باز کردن کفراژها باید قالب ستون‌ها و دیوارها برداریم چرا که در این مرحله تنها وزن خودشان را باید تحمل کنند. در ادامه قالب دال‌ها برداشته می‌شود. باز کردن هر بخشی که بار بسیار زیادی در سازه را متحمّل است به مرحله پایانی حواله می‌شود.
عواملی چون: نوع سیمان مصرفی، شکل و محل قرارگیری اعضای سازه (افقی، قائم یا مورب)، بارهای وارد شونده بر هر عضو و دمای هوا محیط ساخت و ساز؛ زمان بندی لازم برای باقی ماندن کفراژ یا قالب بندی و برداشتن آن را به ما می‌دهد. برای تسهیل درک عوامل مثال عینی زیر را در نظر بگیرید:
استفاده از سیمان‌های زودگیر، هوای گرم محیطی و شرایط بارگذاری سبک، امکان برداشتن زود هنگام کفراژ یا قالب ما را میسر می‌کنند.
تحت هیچ شرایطی نباید قالب بندی را قبل از رسیدن بتن به مقدار مشخصی از مقاومت باز کرد. هرگاه بتن سازه بتواند تنش را تحمل کند و تغییر شکل آن تحت تأثیر تنش از تغییر شکل مجاز بیشتر نشود؛ زمان باز کردن کفراژ یا قالب بندی فرا می‌رسد. در مجموع فرآیند باز کردن کفراژ یا قالب باید به تدریج و با دقّت بسیار صورت گیرد. (برای جلوگیری از انتقال ناگهانی بار)
پای ان کار
کفراژ یا قالب بخش عمده وظیفه‌ای که برعهده دارد تأمین ایمنی محیط کارگاهی و عوامل فعّال شماست. با آنکه هزینه مالی(میزان لوله داربست، مساحت ساختمان و میزان طبقات، متراژ، مدت اجاره ، هزینه نصب و…) و زمان برای هر پروژه‌ای بسیار اهمیّت دارد. امّا شما اصل را بر ایمنی و انجام کار به صورت مهندسی و درست بگذارید و با انتخاب درست کفراژ مورد نیاز خود به بهترین شکل پروژه‌های ساختمانی‌تان را به سرانجام برسانید.
